Tham khảo bài viết 'các vương triều ngô – đinh – tiền lê', tài liệu phổ thông, ôn thi đh-cđ phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả | Các Vương triều Ngô - Đinh - Tiền Lê Sau chiến thắng Bạch Đằng Ngô Quyền xưng vương hiệu 939 thực sự đã khôi phục nền độc lập và chủ quyền quốc gia chấm dứt 10 thế kỷ Bắc thuộc. Nói như sử cũ Ngô Vương Quyền nối lại quốc thống . Tài năng và uy tín cá nhân đã giúp Ngô Quyền duy trì được một chính quyền tập trung chuyên chế mặc dù lúc đó vẫn tồn tại ở trong nước nhiều thế lực của các hào trưởng địa phương có xu hướng cát cứ. Năm năm sau Ngô Quyền mất 944 . Các con của Ngô Quyền Xương Ngập Xương Văn không đủ uy tín và sức mạnh để duy trì chính quyền quân chủ tập trung. Dương Tam Kha em vợ Ngô Quyền âm mưu cướp ngôi. Các thổ hào lãnh chúa nổi lên khắp nơi cát cứ chống lại chính quyền trung ương. Sau khi Xương Ngập 954 và Xương Văn chết 965 triều Ngô thực tế không còn tồn tại đất nước rơi vào thế hỗn loạn của nhiều tướng lĩnh chiếm cứ các vùng địa phương đánh lẫn nhau. Sử cũ gọi là Loạn 12 sứ quân . Lãnh thổ Việt Nam giữa thế kỷ X bao gồm phần đất Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ. Trên địa bàn đó tồn tại 12 sứ quân cát cứ. - Phú Thọ Vĩnh Phúc có các sứ quân Kiều Công Hãn Nguyễn Khoan. - Hà Nội Nguyễn Siêu - Hà Tây Ngô Nhật Khánh Đỗ Cảnh Thạc Kiều Thuận - Bắc Ninh Lý Khuê Nguyễn Thủ Tiệp - Hưng Yên Phạm Bạch Hổ Lữ Đường - Thái Bình Trần Lãm sau liên kết với Đinh Bộ Lĩnh - Thanh Hóa Ngô Xương Xí con Ngô Xương Ngập Đinh Bộ Lĩnh người động Hoa Lư Ninh Bình từ nhỏ có chí khí có tài tập hợp và lãnh đạo quần chúng. Sau khi Trần Lãm chết Đinh Bộ Lĩnh trở thành lực lượng mạnh mẽ nổi bật lần lượt dẹp yên các thế lực cát cứ thu về một mối. Năm 968 ông lên ngôi tự xưng là Hoàng đế thường gọi là Đinh Tiên Hoàng lấy niên hiệu Thái Bình đặt tên nước là Đại Cồ Việt đóng đô ở Hoa Lư xây dựng triều chính bước đầu thống nhất đất nước. Năm 979 nội bộ triều Đinh lục đục. Đinh Tiên Hoàng và con trưởng là Đinh Liễn bị giết hại. Đinh Toàn mới 6 tuổi lên nối ngôi. Các tướng lĩnh trong triều chia thành phe phái đánh lẫn nhau. Ở Trung Quốc nhà Tống đang lăm le xâm phạm bờ cõi. Thập đạo tướng quân Lê Hoàn .
