ví dụ: A x B (xem Hình ). Tạo ra giống lai đơn có ưu thế lai cao là mục tiêu chính của thử KNKHR. Khi đưa các cặp lai đạt năng suất cao nhất vào thí nghiệm so sánh, nếu như vượt đối chứng thì tổ chức sản xuất hạt giống để thử nghiệm sinh thái nhằm tìm ra vùng phân bố của giống mới. | 69 làm bố và một dòng làm mẹ ví dụ A x B xem Hình . Tạo ra giống lai đơn có ưu thế lai cao là mục tiêu chính của thử KNKHR. Khi đưa các cặp lai đạt năng suất cao nhất vào thí nghiệm so sánh nếu như vượt đối chứng thì tổ chức sản xuất hạt giống để thử nghiệm sinh thái nhằm tìm ra vùng phân bố của giống mới. 70 Hình A- Vị trí và cấu tạo của cụm hoa đực hoa cái và hạt ngô Zea mays . B- Lai khác dòng kép ở ngô Từ E. Levetin và K. McMahon Botany Visual Resource Library 1998 The McGraw-Hill Co. Inc. Giống lai ba Vì năng suất của hạt lai F1 thương phẩm từ lai hai dòng thường thấp làm cho giá thành hạt lai rất cao. Để khắc phục hạn chế này con lai đơn được sử dụng làm mẹ để cho lai tiếp với một dòng tự phối khác để tạo ra tổ hợp lai gồm ba dòng A B C theo tuần tự A x B x C. Năng suất của lai ba tuy không cao bằng năng suất của tổ hợp lai đơn nhưng giá thành hạt giống giảm đáng kể. Giống lai kép Trong lai kép F1 của một tổ hợp lai được dùng làm bố và F1 của một tổ hợp lai khác dùng làm mẹ. Khi đó năng suất hạt lai đạt được rất cao làm cho giá thành hạt giống giảm xuống rất thấp đến mức người nông dân bình thường có thể dễ dàng mua được. Theo nguyên tắc ưu thế lai trong các kiểu giống ưu thế lai được sắp xếp theo thứ tự sau lai đơn lai ba lai kép lai tổng hợp và giá thành thì ngược lại. Tuy ưu thế lai biểu hiện ở lai kép có thấp hơn nhưng so với giống tổng hợp và các giống giao phấn tự do khác thì vẫn hơn hẳn nên lai kép được ứng dụng rộng rãi ở cây ngô còn các cây trồng khác chủ yếu sử dụng lai đơn xem Hình IV. Sử dụng tính bất dục đực trong chọn giống ưu thế lai 1. Khái niệm bất dục đực Bất dục đực ở thực vật là hiện tượng cây không có khả năng tạo ra hoặc không phóng thích được những hạt phấn có chức năng. Hiện tượng bất thụ đực được chia ra một số kiểu sau i bất thụ hạt phấn không có hoặc có rất ít hạt phấn có chức năng ii bất thụ đực do cấu trúc nhị hoặc hoa đực dị dạng hoặc hoàn toàn không có iii bất thụ đực chức năng hạt phấn phát triển bình thường nhưng
