Trong số những tác phẩm văn chương được tuyển chọn và giảng dạy trong chương trình Trung học cơ sở, chương Đất nước trích trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm(1) không thuộc vào số những tác phẩm gây nhiều tranh cãi. | Những săc màu thi ca trên dòng sông đất nước Trong số những tác phẩm văn chương được tuyển chọn và giảng dạy trong chương trình Trung học cơ sở chương Đất nước trích trong trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm 1 không thuộc vào số những tác phẩm gây nhiều tranh cãi. Không chứa đựng những hình tượng thơ huyên náo những lớp ngôn từ cổ xưa và hàm xúc đến mức trở thành bí ẩn ý kiến của các nhà phê bình nghiên cứu và giảng dạy văn học là thống nhất trong cách đánh giá cũng như cách hiểu tác phẩm một áng thơ trữ tình - chính luận đặc sắc tiêu biểu cho sáng tác của những nhà thơ trẻ thế hệ chống Mỹ cứu nước. Đoạn thơ chứa đựng sự gặp gỡ của những yếu tố văn hoá văn học dân gian với một tư duy thơ hiện đại với những cảm nhận suy tư sâu sắc về Đất nước chứa đựng trong tư tưởng chủ đạo được thể hiện trực tiếp trong tác phẩm Đất nước của Nhân dân. Toàn tác phẩm là một bản tụng ca mà hình tượng trung tâm là Đất nước một Đất nước được tạo dựng bởi tầng tầng lớp lớp những con người vô danh không ai nhớ mặt đặt tên một Đất nước được cảm nhận qua không gian và thời gian qua những tầng sâu văn hoá qua sự thống nhất hoà quyện giữa cuộc sống thầm kín cá nhân và của cộng đồng dân tộc - cái siêu cá nhân. Qua những gì đã được thể hiện trong các sách giảng văn văn mẫu sách hướng dẫn giảng dạy dành cho giáo viên có cảm giác dường như là chỉ cần nắm được những điều đó là đã có thể đi được đến tận cùng chiều sâu Đất nước. Nhưng phải chăng toàn bộ giá trị của một tác phẩm văn chương dẫu là thơ trữ tình-chính luận cũng chỉ chứa đựng trong sự độc đáo và sâu sắc của một tư tưởng Và phải chăng tiếp nhận tác phẩm nghệ thuật ngôn từ chỉ đồng nghĩa với việc phân tích đến hết kiệt một tư tưởng - dẫu đó là tư tưởng chủ đạo tư tưởng trung tâm của tác phẩm Tuyệt đại bộ phận những nhà nghiên cứu phê bình văn học khi phân tích trích đoạn thơ Đất nước đều nhấn mạnh đến sự xuất hiện dày đặc của những yếu tố được chắt lọc từ kho tàng văn hoá văn học dân gian trong văn bản thơ. Điều này là không
