Từ những tác phẩm đầu tay cho đến những trang ghi chép cuối cùng trên giường bệnh, Nguyễn Huy Tưởng không ngừng trăn trở với câu hỏi lớn về thiên chức và số phận của nghệ thuật, của người nghệ sĩ. | Hình ảnh kẻ sĩ Thăng Long trong sáng tác của Nguyễn Huy Tưởng Từ những tác phẩm đầu tay cho đến những trang ghi chép cuối cùng trên giường bệnh Nguyễn Huy Tưởng không ngừng trăn trở với câu hỏi lớn về thiên chức và số phận của nghệ thuật của người nghệ sĩ. Cuộc đời Nguyễn Huy Tưởng cũng như văn nghiệp của ông có sự nhất quán xuyên suốt là quá trình tự đấu tranh vừa âm thầm vừa quyết liệt để khẳng định phẩm chất trung thực của người trí thức trước những sóng gió lịch sử trước biến động thời thế. Nhiều nhà phê bình đã khẳng định sự nhất quán ấy đã tạo nên một nhân cách đặc sắc trong văn học hiện đại Việt Nam nhân cách Nguyễn Huy Tưởng. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống Nho học ở vùng đất ngoại thành Hà Nội Nguyễn Huy Tưởng sớm hình thành một nhân cách bền vững theo hình mẫu sĩ phu Nho học. Bước vào đời vào nghề trong bối cảnh mất nước xã hội đang biến động dữ dội phong trào cách mạng sôi sục nhà văn ý thức rất rõ về trách nhiệm bổn phận của một công dân với đất nước một trí thức với văn hóa dân tộc và vai trò nhập thế của kẻ sĩ. Cũng như nhiều trí thức cùng thời chịu ảnh hưởng cả văn hóa phương Đông và phương Tây Nguyễn Huy Tưởng chọn cho mình một lẽ sống khá hài hòa giữa hai luồng tư tưởng ấy theo hướng tích cực hăm hở nhập thế sục sôi nhiệt huyết đấu tranh vì lý tưởng quốc gia . Điều này được ghi lại trong những trang nhật ký của nhà văn từ ngày đầu cầm bút. Ông sớm đề ra cho mình những nguyên tắc sống nguyên tắc trong sự nghiệp những nguyên tắc nghiêm ngặt của kẻ sĩ theo Nho giáo lấy đức Nhân làm lẽ sống lấy Trung Dung làm nguyên tắc hành xử. Vì thế trải qua bao sóng gió của lịch sử đất nước cũng như bao thăng trầm của đời tư Nguyễn Huy Tưởng vẫn giữ cho mình đôi mắt người nghệ sĩ trung thực chân thành ngay cả khi hiện thực có bi đát đến đâu ta vẫn thấy những tia hi vọng ánh sáng của nhân văn lấp lánh từ nhãn quan ấy. Cũng như bất kỳ một nghệ sĩ nào từng được sinh ra trưởng thành trên đất kinh đô Thăng Long ngàn năm văn hiến Nguyễn Huy Tưởng yêu tha thiết
