Như vậy, quan hệ giữa văn nghệ với chính trị chỉ có vấn đề khi nó rơi vào cấp độ thứ hai: đó là quan hệ giữa văn nghệ với thiết chế chính trị. | Vấn đề mối quan hệ giữa văn nghệ với chính trị Như vậy quan hệ giữa văn nghệ với chính trị chỉ có vấn đề khi nó rơi vào cấp độ thứ hai đó là quan hệ giữa văn nghệ với thiết chế chính trị. Điều này thường xảy ra trong những xã hội có chế độ chuyên quyền. Khi một chế độ chuyên quyền quản lý bằng mệnh lệnh buộc văn nghệ và các văn nghệ sĩ phải phục tùng và phục vụ chế độ thì tất yếu sẽ dẫn đến phản ứng từ phía các văn nghệ sĩ. Chuyện này cũng đã xảy ra với các nhà khoa học nói chung. Ví dụ điển hình là trường hợp của các nhà thiên văn học phương Tây thế kỷ XVI khi họ bị thế lực thần quyền áp đặt quan điểm vũ trụ học theo thuyết lấy trái đất làm trung tâm. Hay vụ đàn áp các nhà sinh học Liên Xô dưới thời Stalin khi họ ủng hộ thuyết di truyền của Mendel-Morgan. Văn học trong suốt thời trung đại cũng phải phục tùng chế độ phong kiến thần quyền. Văn học cổ điển phương Tây thế kỷ XVII cũng chịu sự phục tùng đối với chế độ quân chủ tập trung. Và họ đã phản ứng như thế nào Khi thế lực chính trị chuyên quyền tỏ ra mạnh mẽ thì các văn nghệ sĩ không thể chống đối một cách công khai và trực diện. Họ phải phản ứng lại một cách ngấm ngầm và gián tiếp. Nhiều lúc họ đã phản ứng lại một cách vô thức thông qua những cấu trúc xung đột nghệ thuật rất tinh vi. Một nhà nghiên cứu phương Tây thời hiện đại tên là Jean Alter có lẽ là người đầu tiên đã làm một cuộc phân tích cấu trúc kết hợp với phương pháp phân tích tâm lý vô thức trong tác phẩm Bài ca Roland một trường ca sử thi của Pháp từ thế kỷ XI để cho thấy rằng tác phẩm Bài ca Roland đã được viết ra vào thời điểm bắt đầu xuất hiện giai cấp tư sản Pháp nó báo hiệu và giải quyết một mâu thuẫn vô thức sinh ra do có sự xuất hiện của những giá trị tư sản việc giải quyết này được thực hiện bằng phương tiện hư cấu tức là bằng một sự hoá trang có thể được nhà nghiên cứu thời hiện đại phát hiện ra bằng việc phân tích ba kẽ hở trong cấu trúc của truyện. Ba kẽ hở đó là 1. Quá trình suy giảm các giá trị phong kiến một cách có hệ thống của chàng .
