Hình thành và phát triển từ những năm 1930 của thế kỉ trước trở lại đây, văn xuôi dân tộc và miền núi có vị trí khá quan trọng trong nền văn học hiện đại nước nhà. | Cốt truyện trong văn xuôi dân tộc và miền núi Hình thành và phát triển từ những năm 1930 của thế kỉ trước trở lại đây văn xuôi dân tộc và miền núi có vị trí khá quan trọng trong nền văn học hiện đại nước nhà. Do những điều kiện đặc thù về tự nhiên lịch sử và con người của miền núi mảng văn học về đề tài này vừa có những nỗ lực vận động để hoà nhập vào tiến trình văn học chung vừa tồn tại những giới hạn và đặc điểm riêng thể hiện ở cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật. Bài viết này xin nêu vài nhận xét về đóng góp và hạn chế của văn xuôi miền núi thể hiện ở cốt truyện - yếu tố quan trọng hàng đầu của tác phẩm tự sự. 1. Cốt truyện plot là hệ thống sự kiện cụ thể được tổ chức theo yêu cầu tư tưởng và nghệ thuật nhất định tạo thành bộ phận cơ bản quan trọng nhất trong hình thức động của các tác phẩm tự sự 1 . Trong thực tế thì các thành phần của cốt truyện không phải khi nào cũng được trình bày tuần tự theo trật tự nhân quả liền mạch của chuỗi sự kiện. Việc xáo trộn trật tự trước sau của cốt truyện để tạo ra một trật tự trần thuật theo dụng ý của tác giả là việc làm quen thuộc nhằm mang lại một hiệu quả nghệ thuật cùng sự hấp dẫn cho tác phẩm như Lotman và Uspensky định nghĩa Trần thuật là thay đổi là sự đổi thay vị trí của các yếu tố trong nội bộ cốt truyện 2 . Việc mở đầu tác phẩm bằng hiện tại rồi ngược về quá khứ bắt đầu khi sự kiện đã xảy ra rồi đi tìm nguyên nhân nguồn cội của nó hay từ phát triển quay lại thắt nút là kiểu trần thuật phổ biến thường gặp. Một số truyện ngắn hay về miền núi được cấu trúc theo kiểu này. Vợ chồng A Phủcủa Tô Hoài mở đầu bằng hình ảnh Ai ở xa về có việc vào nhà thống lí Pá Tra thường trông thấy có một cô con gái ngồi quay sợi gai bên tảng đá trước cửa cạnh tàu ngựa lúc nào cũng cúi đầu mặt buồn rười rượi và hỏi ra mới rõ cô ấy không phải con gái Pá Tra cô ấy là vợ A Sử con trai thống lí . Hình ảnh này đặt trước người tiếp nhận văn bản một câu hỏi một ám ảnh mâu thuẫn từ đó truyện dẫn nhập về quá khứ của Mỵ với món nợ truyền đời.
