Văn học “hậu chiến” là một khái niệm ước lệ chỉ một giai đoạn văn học ngay sau chiến tranh mà cảm hứng chính của nó vẫn là suy ngẫm về chiến tranh trong hoàn cảnh mới, của những con người vừa bước ra khỏi cuộc chiến tranh, còn bị chi phối bởi quán tính cuộc chiến. | Nhân vật của tiểu thuyết Hậu chiến Văn học hậu chiến là một khái niệm ước lệ chỉ một giai đoạn văn học ngay sau chiến tranh mà cảm hứng chính của nó vẫn là suy ngẫm về chiến tranh trong hoàn cảnh mới của những con người vừa bước ra khỏi cuộc chiến tranh còn bị chi phối bởi quán tính cuộc chiến. Bài viết này xem xét việc thể hiện nhân vật của tiểu thuyết về đề tài chiến tranh Việt Nam trong khoảng hai mươi năm sau 1975 thời kỳ có thể tạm gọi là văn học hậu chiến. Thời gian hậu chiến như vậy thật quá dài nguyên nhân một phần là do những năm 1979-1980 đã nổ ra các cuộc chiến tranh biên giới. Từ rất sớm trong bài Viết về chiến tranh 1978 Nguyễn Minh Châu đã đặt ra câu hỏi cho hướng đi của tiểu thuyết chiến tranh sau thời chiến. Khi tất cả những vấn đề quy luật của chiến tranh đã phát triển trọn vẹn những số phận và tính cách nhân vật cũng đã phơi bày trọn vẹn khi trong hàng chục cuốn hồi kí của các tướng lĩnh có rất nhiều sự kiện nhiều bối cảnh lịch sử được kể lại một cách hết sức cụ thể tiểu thuyết viết về chiến tranh sẽ tìm trong lĩnh vực nào để mình có một chỗ đứng không trùng lặp với chỗ đứng của hồi kí chiến tranh . Sự lựa chọn duy nhất là phải viết về con người . Con người với tất cả những mặt tính cách đa dạng phải phơi bày trong đời sống thực mà đã nhiều thập kỉ qua tạm thời giấu mình trên trang sách . Tiểu thuyết chiến tranh không thể để các nhân vật bị sự kiện lấn át chỉ đóng vai trò làm đường dây để xâu các sự kiện lại với nhau 1 . Nhìn lại quá khứ đã qua khoảng cách thời gian đã đưa lại cho người cầm bút những suy nghĩ chiêm nghiệm sâu sắc về số phận con người ở khía cạnh mà trước đây luôn bị làm mờ đi nhạt đi trước số phận dân tộc khía cạnh bi kịch cá nhân. Cảm hứng bi kịch là cội nguồn cho sự xuất hiện của một loại nhân vật mang diện mạo tinh thần hoàn toàn mới trong tiểu thuyết chiến tranh sau 1975 nhất là sau 1986 nhờ nỗ lực đổi mới và dân chủ hóa đời sống văn hóa văn nghệ. Cảm hứng bi kịch trong tiểu thuyết hậu chiến có thể được đánh dấu từ Thời xa .
