Đã có rất nhiều bài viết về xuất xứ, bề dầy lịch sử và chiều sâu nghệ thuật của Ca trù. Trong tham luận nầy, tôi chỉ nêu vài yếu tố cho thấy nghệ thuật Ca trù vô cùng độc đáo trong nước Việt Nam và trên thế giới. I° Ca trù là một sự phối hợp đa dạng, tinh vi, nhuần nhuyển giữa thi ca và âm nhạc, đôi khi với cả múa. Ca trù có những qui luật chặt chẽ, rõ ràng trong thơ và nhạc, nhưng không quá khắt khe, mà có chấp nhận một vài ngoại. | Ca trù - một nghệ thuật độc nhât vô nhị Đã có rất nhiều bài viết về xuất xứ bề dầy lịch sử và chiều sâu nghệ thuật của Ca trù. Trong tham luận nầy tôi chỉ nêu vài yếu tố cho thấy nghệ thuật Ca trù vô cùng độc đáo trong nước Việt Nam và trên thế giới. I Ca trù là một sự phối hợp đa dạng tinh vi nhuần nhuyển giữa thi ca và âm nhạc đôi khi với cả múa. Ca trù có những qui luật chặt chẽ rõ ràng trong thơ và nhạc nhưng không quá khắt khe mà có chấp nhận một vài ngoại lệ. II Ca trù có những nét đặc thù trong hai lĩnh vực thanh nhạc và khí nhạc không tìm thấy trong các bộ môn âm nhạc khác. . III Ca trù dùng ít nhân lực mà hiệu quả biểu diễn và nghệ thuật rât cao. IV Ca trù có nguồn gốc Việt chớ không du nhập từ nước ngoài có tổ chức theo giáo phường có qui chế đào tạo đào nương trong chương trình Hát thi và hình thức phát giải. Sau đây là chi tiết của 4 yếu tố đó. I Về thơ. Hầu hết các loại hình nhạc cổ Việt Nam đều có sự phối hợp giữa thơ và nhạc. Trong dân gian Vè đồng dao có thơ 3 chữ 4 chữ hầu hết các bài dân ca Hát ru Hò Lý đối ca nam nữ lời ca của các làn điệu Chèo Hát văn là thơ lục bát một câu 6 chữ một câu 8 chữ lục bát biến thể 2 câu lục bát có th êm những tiếng đệm có nghĩa hay vô nghĩa để cho nét nhạc và tiết tấu hai câu thơ thay đổi song thất lục bát 2 câu 7 chữ tiếp theo câu lục bát . Trong nhạc truyền thống bác học có thơ lục bát lục bát biến thể lại có thêm các thể thơ theo Đường luật ngũ ngôn thất ngôn. Ca trù sử dụng tất cả các thể thơ trên ngoài ra còn dùng thơ 8 chữ không có trong thi ca cổ chỉ sau nầy mới thông dụng trong Thơ mới Việt Nam. Thơ 8 chữ dùng trong Hát nói gồm 11 câu chia làm 3 khổ Khồ đầu 4 câu gồm 2 câu lá đầu và 2 câu xuyên thưa Khổ giữa 4 câu gồm 2 câu chữ Hán ngũ ngôn hay thất ngôn và 2 câu xuyên mau. Khổ xiết 3 câu gồm câu dồn câu kết và câu keo. Qui định theo lề lối gọi là đủ khổ nhưng vẫn có thể gặp những câu 11 12 13 chữ hoặc thêm khổ gọi là dôi khổ . Chưa thể loại nhạc cổ nào đa dạng về thơ như vậy. Ca trù là một loại nhạc thính .
