So với các thể loại khác, tiểu thuyết xuất hiện muộn hơn. Không những thế, nó "là một thể loại văn chương đang biến chuyển và còn chưa định hình(1). Việc nghiên cứu về thể loại tiểu thuyết là một yêu cầu chủ yếu, luôn có tính thời sự của lý luận văn học | Quan niệm về tiểu thuyết trong Lý luận văn học đô thị miền Nam 1954-1975 So với các thể loại khác tiểu thuyết xuất hiện muộn hơn. Không những thế nó là một thể loại văn chương đang biến chuyển và còn chưa định hình 1 . Việc nghiên cứu về thể loại tiểu thuyết là một yêu cầu chủ yếu luôn có tính thời sự của lý luận văn học. Vì vậy đi tìm quan niệm tiểu thuyết cũng là vấn đề có ý nghĩa về mặt lý thuyết Ở nước ta việc nghiên cứu thể loại tiểu thuyết xuất hiện khá sớm với công trình Bàn về tiểu thuyết của Phạm Quỳnh trên tạp chí Nam phong năm 1921. Sau đó là các công trình chuyên khảo về tiểu thuyết Theo dòng 1941 của Thạch Lam Khảo về tiểu thuyết 1941 của Vũ Bằng. Ngoài ra còn có một số công trình cũng bàn về một số vấn đề của tiểu thuyết như Phê bình và cảo luận 1938 của Thiếu Sơn Nhà văn hiện đại 1942 của Vũ Ngọc Phan. Tuy điểm nhìn và phạm vi nghỉên cứu mỗi công trình có khác nhau nhưng với sự có mặt của chúng lịch sử nghiên cứu thể loại tiểu thuyết đã bước đầu hình thành và đặt nền móng cho việc nghiên cứu thể loại tiểu thuyết sau này. Ở đô thị miền Nam giai đoạn 1954-1975 việc nghiên cứu thể loại tiểu thuyết cũng thu hút sự quan tâm của nhiều nhà lý luận phê bình với một số công trình tiêu biểu như Nhân vật trong tiểu thuyết Nhiều tác giả Sáng tạo số 1 1960 Viết và đọc tiểu thuyết Nhất Linh Nxb. Đời nay 1961 Hiện hữu của tiểu thuyết Lê Tuyên Đại học số 4 1961 Tiểu thuyết Việt Nam thế hệ 1932 -1945 Thanh Lãng Đại học số 2 tháng 4 1961 Tiểu thuyết hiện đại Tràng Thiên Nxb Thời mới 1963 Xây dựng tác phẩm tiểu thuyết Nguyễn Văn Trung Nam sơn xb 1965 Sự hình thành của tiểu thuyết mới trong Việt Nam văn học sử giản ước tân biên Phạm Thế Ngũ Quốc học Tùng thư xb 1965 Chuyện phiếm về tiểu thuyết Triều Sơn Văn số 34 ra ngày 15 5 1965 Văn học và tiểu thuyết Doãn Quốc Sỹ Sáng tạo xb 1973 . Ở các công trình này nhiều vấn đề lý luận về tiểu thuyết được đặt ra với một cái nhìn đa diện đa chiều như Quan niệm về tiểu thuyết nhân vật và phương thức xây dựng nhân vật tiểu thuyết .
