Thuộc số người “xuất dương lưu biệt” từ rất sớm, Phan rồi sẽ có một hành trình 20 năm lưu lạc ở xứ người, trong đó có 5 năm (1913-1917) bị cầm tù. 20 năm với bao cuộc tiếp xúc với các nhân sĩ, chí sĩ ở nước ngoài như Khuyễn Dưỡng Nghị ở Nhật, Lương Khải Siêu ở Nhật và Trung Hoa. Để tìm phương sách cứu nước. | Tầm vóc Phan Bội Châu trong lịch sử và lịch sử văn chương Việt Nam Thuộc số người xuất dương lưu biệt từ rất sớm Phan rồi sẽ có một hành trình 20 năm lưu lạc ở xứ người trong đó có 5 năm 1913-1917 bị cầm tù. 20 năm với bao cuộc tiếp xúc với các nhân sĩ chí sĩ ở nước ngoài như Khuyễn Dưỡng Nghị ở Nhật Lương Khải Siêu ở Nhật và Trung Hoa. Để tìm phương sách cứu nước. Để cầu viện. Để tìm mua vũ khí. Để tìm trường huấn luyện thanh niên. Phương tiện giao thiệp vẫn là chữ Hán - để bút đàm để viết và đăng trên các báo chí ở nước ngoài như Vân Nam tạp chí Đông Á tân văn Binh sự tạp chí. rồi tìm cách gửi về nước. Vậy là lòng yêu nước và cách thức cứu nước của Phan và các đồng chí của Phan đã có thể vượt biên giới quốc gia mà có một không gian rộng hơn gồm một phần Đông Á và Đông Nam Á trong đó Trung Hoa lúc này đã trở thành miếng mồi to cho chủ nghĩa đế quốc xâu xé và Nhật Bản nhờ vào ý thức canh tân khá sớm của một giai cấp tư sản hùng mạnh và sức mạnh của khoa học và công nghệ để trở thành một cường quốc mới mà Phan gửi bao hy vọng. Những gì được Phan viết ra trong hoàn cảnh phải đi nhiều tiếp xúc nhiều sẽ có một biên độ rộng hơn cho suy ngẫm và một nồng độ cao hơn cho cảm xúc - điều đó dĩ nhiên đã đem lại một chất lượng mới đưa văn chương Phan vào một quỹ đạo khác với tất cả văn thơ yêu nước nửa sau thế kỷ XIX - để từ cái nhìn quốc gia mà chuyển sang cái nhìn khu vực trước khi đến với cái nhìn toàn cầu trong hành trình của Nguyễn Ái Quốc 15 năm về sau. Một lịch sử Việt Nam mất nước như được trình bày với biết bao là đau xót trong Việt Nam vong quốc sử 1905 - đó là đối tượng là đề tài được Phan quan tâm đầu tiên trong không gian xa xứ bởi một con người rất thuộc sử dân tộc và rất thấm thía cái bi kịch mất nước - nó là thảm trạng xem ra không phải chỉ là riêng của Việt Nam mà là của nhiều khu vực thế giới da vàng. Cuốn sách do vậy có một đối tượng đọc rộng hơn và tác dụng tuyên truyền lớn hơn vượt ra ngoài biên giới quốc gia. Hai mươi năm sau một người con xứ Nghệ khác .
