Nhân vật Thị Điểm chỉ xuất hiện trong dăm truyện, nhưng thật độc đáo, đặc sắc, đủ để dựng nên cả một chân dung. “Nàng” xinh đẹp, trắng trẻo (“da trắng vỗ bì bạch”), táo tợn đến ngổ ngáo (chuyện tiếp sứ thần, đối đáp khiến đến Quỳnh cũng phải “thua chạy” bẽ bàng), nhưng vốn lại là tiểu thư khuê các (con quan Bảng nhãn!) và vì thế hay chữ đến mức mẫn tiệp và tinh quái. . | m 1 r Ầ - Ấ J r_ Tục hóa - Quay vê đê tiên tới Nhân vật Thị Điểm chỉ xuất hiện trong dăm truyện nhưng thật độc đáo đặc sắc đủ để dựng nên cả một chân dung. Nàng xinh đẹp trắng trẻo da trắng vỗ bì bạch táo tợn đến ngổ ngáo chuyện tiếp sứ thần đối đáp khiến đến Quỳnh cũng phải thua chạy bẽ bàng nhưng vốn lại là tiểu thư khuê các con quan Bảng nhãn và vì thế hay chữ đến mức mẫn tiệp và tinh quái. Cũng như Hồ Xuân Hương nàng hầu như không màng quan tâm đến chuyện lễ nghĩa nhưng khác với Hồ Xuân Hương nàng dường như hoàn toàn chủ động được với số phận mình. Có thể coi Thị Điểm là một nhân vật tràn trề ánh sáng loại nhân vật nữ hiếm hoi trong văn chương truyền thống cả trong văn học dân gian lẫn văn học viết. Tổ hợp truyện Trạng Quỳnh là một chuỗi cười dài chính thức mở đầu cho dãy những truyện các loại Trạng các nhân vật ngỗ nghịch khác như Truyện Trạng Lợn Truyện ổng Ó Truyện Xiển Bột Thủ Thiệm Ba Giai-Tú Xuất. và nhiều những nhân vật khác làm hình thành nên một bộ phận văn học nằm ở khâu trung gian giữa văn học dân gian và văn học bác học xét trên tất cả các tiêu chí định tính của từng bộ phận văn học ấy. Thơ vốn được quan niệm trước hết là để nói chí. Mà chí của nhà Nho nếu không phải là tu tề trị bình thì cũng là cày mây cuốc nguyệt giấu hương sắc lánh chơi ngoài cõi tục . Không chỉ thơ trong khoa cử và trong văn học chức năng mà thơ trong các thi tập của cá nhân của cả các danh sĩ đều thấm đẫm tinh thần ấy. Thơ cũng có thể để ngôn tình có thể bày tỏ những cung bậc cảm xúc và nhận thức hưng quan quần oán nhưng dẫu gì đi nữa nùng vẫn cứ cần nhã đạm mạch kỵ thẳng ý kỵ lộ phải tuân phục tôn chỉ ổn nhu đôn hậu . Mỹ học ngôn từ của Nho gia nhất là ở dạng khuôn mẫu đòi hỏi cao khả năng của người viết nói được ý ở ngoài lời ý tại ngổn ngoại . Đã vậy thì ẩn dụ ngụ ngôn sẽ là những tuyệt kỹ văn chương sớm được lưu tâm khai thác. Thơ đề vịnh trở thành một trong những thể tài được ưa chuộng khi người viết muốn nói điều gì đó khác ngoài phần hiển ngôn đương nhiên phải bảo đảm .
