Quan niệm về “thời, mệnh” của Ngô Thì Nhậm có nhiều yếu tố tiến bộ, tích cực. Đó là quan niệm: gắn lòng dân với ý trời; mệnh trời, đạo trời được hiểu với ý nghĩa chủ đạo là quy luật vận động, biến đổi của xã hội. “Thời” trong tư tưởng Ngô Thì Nhậm là “thời vận”, “thời thế” và được xem xét trong dòng biến chuyển liên tục. Ngô Thì Nhậm đề xuất quan điểm: con người trong hoạt động xã hội phải “nắm thời”, “theo thời”, “tuỳ thời”, “phải thời”. Đó là bí quyết dẫn đến thành. | QUAN NIỆM THỜI MỆNH TRONG TƯ TƯỞNG NGÔ THÌ NHẬM NGO THI NHAM S CONCEPTION OF HUMAN OPPORTUNITY AND HEAVENLY DESTINY TRẦN NGỌC ÁNH Trường Đại học Kinh tế Đại học Đà Nang TÓM TẮT Quan niệm về thời mệnh của Ngô Thì Nhậm có nhiều yếu tố tiến bộ tích cực. Đó là quan niệm gắn lòng dân với ý trời mệnh trời đạo trời được hiểu với ý nghĩa chủ đạo là quy luật vận động biến đổi của xã hội. Thời trong tư tưởng Ngô Thì Nhậm là thời vận thời thế và được xem xét trong dòng biến chuyển liên tục. Ngô Thì Nhậm đề xuất quan điểm con người trong hoạt động xã hội phải nắm thời theo thời tuỳ thời phải thời . Đó là bí quyết dẫn đến thành công. ABSTRACT Ngo Thi Nham s conception about human opportunity and heavenly destiny is positive and progressive. This conception is closely related to human and heavenly willingness . And heavenly destinity is perceived according to his ideology as social progressive principles. The conception opportunity in his ideology is considered to be chance or circumstance and it is regarded as a continuous circle. Ngo Thi Nham aslo perceives that human beings should take opportunity and suit themselves with this opportunity. This perception is really a secret to human sucesses. 1. Quan niOm vò mOnh trêi Quan niệm về mệnh trời đã xuất hiện từ rất sớm trong lịch sử tư tưởng Trung Hoa ngay từ thời Ân Thương. Khổng Tử người sáng lập Nho giáo dù ít nhiều có sự giao động trong tư tưởng nhưng nói chung quan niệm của ông về mệnh trời là duy tâm khách quan. Tiếp tục tư tưởng thiên mệnh của Khổng Mạnh Đổng Trọng Thư qua Xu n thu phản lé coi trời là vua của trăm vị thần đổng thời đề xuấ t tư tưởng trời người hợp nhấ t và thiên nhân cảm ứng . Lý học Tống Nho ít dùng khái niệm mệnh trời mà nói nhiều đến thiên lý nhưng đều thể hiện lập trường duy tâm khách quan và theo đó thì tam cương ngũ thường cũng như thể chế trật tự xã hội phong kiến đều là thể hiện sự lưu hành của thiên lý đạo trời . Là một nhà Nho đương nhiên quan niệm về mệnh trời của Ngô Thì NhẼm vò c- b n không thể
