T Bài viết đã đưa ra một số phương thức “hóa giải” mơ hồ từ vựng và mơ hồ cú pháp trong tiếng Việt và tiếng Anh. Các phương thức này có vai trò đặc biệt quan trọng ở lĩnh vực dịch thuật cũng như học ngoại ngữ, vì nó giúp cho người học / người dịch “hoá giải” được những câu mơ hồ, giúp cho người học / người dịch “cảnh giác” được những câu thoạt nhìn có vẻ “bình thường” nhưng trong nó lại ẩn chứa những nét nghĩa tiềm tàng, được diễn dịch theo nhiều cách khác. | TẠP CHÍ PHT TRIỂN KH CN TẬP 9 SÓ 3-2006 VÀI PHƯƠNG THỨC LÀM MẤT MƠ HỒ TỪ VỰNG VÀ MƠ HỒ CÚ PHÁP TRONG TIẾNG VIỆT VÀ TIẾNG ANH Trần Thủy Vịnh Trường Đại học Khoa học Xã Hội và Nhân văn ĐHQG-HCM TÓM TÀT Bài viết đã đưa ra một số phương thức hóa giải mơ hồ từ vựng và mơ hồ cú pháp trong tiếng Việt và tiếng Anh. Các phương thức này có vai trò đặc biệt quan trọng ở lĩnh vực dịch thuật cũng như học ngoại ngữ vì nó giúp cho người học người dịch hoá giải được những câu mơ hồ giúp cho người học người dịch cảnh giác được những câu thoạt nhìn có vẻ bình thường nhưng trong nó lại ẩn chứa những nét nghĩa tiềm tàng được diễn dịch theo nhiều cách khác biệt nhau. Người học người dịch phải có ý thức được điều này để diễn dịch cho đúng và ở bước cao hơn vận dụng hiện tượng này một cách khéo léo và hợp lý. 1. Dẫn nhập Hiện tượng mơ hồ1 được xem là một trong những hiện tượng có tính phổ quát của ngôn ngữ vì mối quan hệ võ đoán giữa kí hiệu sign có số lượng hữu hạn và sở chỉ reference có số lượng hầu như vô hạn. Vì thế trong ngôn ngữ có một quy luật tiết kiệm vô cùng kì diệu là dùng cái hữu hạn để biểu hiện cái vô hạn. Quy luật này thể hiện ở tất cả các mặt ngữ âm từ vựng và ngữ pháp. Ở ngữ âm với vài chục âm vị bằng cách kết hợp khác nhau có thể tạo nên một số lượng rất lớn các âm tiết. Về mặt từ vựng quy luật tiết kiệm của ngôn ngữ thể hiện ở chỗ cùng một hình thức ngữ âm có thể diễn đạt nhiều nội dung khác nhau. Trong ngữ pháp với một lượng từ hữu hạn có thể tạo ra các câu biểu hiện toàn bộ thế giới tư tưởng phong phú và đa dạng của con người 5 147 . Với người bản ngữ trong giao tiếp hầu hết những phát ngôn mà các nhà ngữ học xem là mơ hồ đều có nghĩa rõ ràng nhờ vào ngữ cảnh trọng 1 Khái niệm mơ hồ ở đây được hiểu là mơ hồ do đa nghĩa ambiguity khác với khái niệm mơ hồ do mờ nghĩa vagueness . Ngoài ra mơ hồ bao giờ cũng liên quan đến ngữ nghĩa. Nói cách khác cách gọi mơ hồ từ vựng hay cú pháp là cách gọi ngắn đi của mơ hồ ngữ nghĩa - từ vựng và mơ hồ ngữ nghĩa - cú pháp. âm ngữ điệu
