Nghiên cứu nghệ thuật chèo ta có thể cảm nhận, đằng sau vẻ đẹp về nội dung và hình thức là vẻ đẹp tiềm ẩn. Vẻ đẹp ấy là một thứ tiềm ngôn ngữ, ẩn tàng sau mỗi lời thơ, làn điệu hay hoàn cảnh của nhân vật chèo. Đây là thứ ngôn ngữ không được diễn tả bằng lời nhưng chứa đựng những triết lý sâu sắc trong cuộc sống. Cảm nhận và lý giải tiềm ngôn ngữ không chỉ là một cách nhìn nhận vào bản chất mà còn là một cách tôn vinh vẻ đẹp và sức. | NGÔN NGỮ TIỀM ẨN TRONG CHÈO CỎ Nghiên cứu nghệ thuật chèo ta có thể cảm nhận đằng sau vẻ đẹp về nội dung và hình thức là vẻ đẹp tiềm ẩn. Vẻ đẹp ấy là một thứ tiềm ngôn ngữ ẩn tàng sau mỗi lời thơ làn điệu hay hoàn cảnh của nhân vật chèo. Đây là thứ ngôn ngữ không được diễn tả bằng lời nhưng chứa đựng những triết lý sâu sắc trong cuộc sống. Cảm nhận và lý giải tiềm ngôn ngữ không chỉ là một cách nhìn nhận vào bản chất mà còn là một cách tôn vinh vẻ đẹp và sức sống trường tồn cho nghệ thuật chèo. Có người đến với chèo để nghe làn điệu chèo mượt mà sâu lắng. Có người đến với chèo để thưởng thức tài nghệ diễn kỹ của diễn viên hoặc đến với nhân vật mà mình yêu thích. Có người đến để được buồn vui qua câu chuyện bi hài đậm chất trữ tình. Nhưng cũng có người đến với chèo để sống lại cảm xúc của một thời tuổi trẻ để đắm mình trong không gian làng quê xưa và cảm nhận những triết lý nhân sinh sâu sắc. Được sinh ra từ hình thức ca vũ và tín ngưỡng dân gian cùng với những biến đổi qua thời gian và quá trình giao lưu tiếp biến chèo đã tích hợp vào nó nhiều yếu tố văn hóa không ngừng hoàn thiện để trở thành một hình thức nghệ thuật độc đáo vừa đậm chất dân gian vừa mang tính bác học. Nếu dòng sữa mẹ dân gian đã nuôi dưỡng chèo thành hình thì tầng lớp trí thức qua các thời đại đã góp phần không nhỏ vào việc đưa chèo từ hình thức diễn xướng dân gian trở thành nghệ thuật sân khấu và làm cho chèo thêm thi vị. Chúng ta sẽ không ngạc nhiên khi thấy trong mỗi tích chèo cổ bên cạnh triết lý dân gian và triết lý âm dương là bóng dáng của các tư tưởng Nho Phật Lão. Phải chăng chính sự hòa quyện này đã trở thành xuất phát điểm làm nên nét giản dị mộc mạc và sự sâu sắc cho nghệ thuật chèo Sẽ không khó để nhận ra nội dung giáo huấn đạo đức với đạo đức quan Nho giáo trong các tích chèo. Đó là những chuấn mực đạo đức thước đo phàm hạnh của người phụ nữ - những đối tượng chính mà chèo hướng tới. Mặt khác nó cũng chính là điểm tham chiếu để chèo xây dựng nên những nhân vật nữ pha nữ lệch những .
