Tham khảo tài liệu 'lịch sử triết học trung quốc tập 2 part 8', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả | - Đối với mọi vật trong thiên hạ chúng ta đều cố thể lấy Lý mà soi xét chúng. Có vật thì có nguyên tắc. Mỗi một vật phải có cái Lý của nó. 51 52 Lý thì hư vô lặng lẽ không có hình tích gì nhưng muôn ngàn hiện tượng trong vũ trụ đều có đủ trong Lý. Chưa ứng thì nó không đến trước ứng rồi thì nó không đến sau. Giống như cái cây cao trăm thước từ gôc đến cành và lá đều nhất quán không thể nói rằng phần cây ở trên mặt đất là vô hình vô ảnh và không thể nói rằng chúng đợi người ta sắp xếp thứ tự để cho đúng đường lối. Nếu có một đường lốì như thế thì chỉ có một đường lối duy nhất mà thôi. - Hễ có vật thì ắt có nguyên tắc. Làm cha thì phải hiền từ làm con thì phai hiếu làm vua thì phải nhân ái làm bầy tôi thì phải tôn kính vua. Không có sự vật nào mà không có vị trí riêng của nó. Đưực vị trí ấy thì an bình mất vị trí ấy thì loạn. Thánh nhân vì thế có thể khiến cho vạn vật được yên ổn xuôi thuận chứ không tạo tác nguyên tắc cho vật. Ngài chỉ để cho mỗi thứ ở đúng vị trí của nó mà thôi. 5il Từ các trích dẫn trên đây ta thấy Điểm thứ nhất Cái gọi là Lý thì tồn tại mãi mãi không tăng cũng không giảm. Người ta dù biết hay không biết nó dù nói nó tồn tại hay không tồn tại thì điều ấy chẳng quan hệ gì. Chẳng phải vì vua Nghiêu hiền đức thi hành đúng đạo làm vua mà cái Lý của đạo làm vua tăng thêm tức là nếu không có vua Nghiêu thì cái Lý của đạo làm vua vẫn thế không bị giảm đì chút xíu nào chẳng qua là người ta nhìn nó mà không thấy . Cho nên trên đây nói Trăm lý đều tồn tại khắp nơi. Điểm thứ hai Lý vốn bất biến. Cho nên trên đây nói Lý trong thiên hạ chỉ là một Lý mà thôi. Cho nên đù trải rộng khắp bôn biển thì 51 Nhị Trình Di Thư Thiên hạ vật giai khả đĩ lý chiếu hữu vật tất hữu tác nhfi t vật tu hửu nhât Iý. J Nhị Trình Di Thư Xung mạc V0 trẫm vạn tưựng sâm nhiên dĩ cụ. Vj ứng bất thị tiÊn dĩ ứng bât th hậu. Như bách xích chỉ mộc tự căn bân chí chi diệp giai thi nhất quán bết khả đạo thổ diộn nhất đoạn sự vô hình vô triộu khưđc đãi nhfin thi an bài dẫn nhập lai giáo nhíp .
