Hồ, cháu hậu duệ của Trạng nguyên Hồ Hưng Dật (thế kỷ thứ 10). ông tổ của Tây Sơn ở huyện Hưng Nguyên, Nghệ An, khoảng nǎm 1653-1657 bị quân của chúa Nguyễn đánh ra Đàng Ngoài bắt đem về cho ở ấp Tây Sơn (nay là An Khê, Hoài Nhơn, Bình Định), từ đó đổi thành họ Nguyễn. | Thái Đức Hoàng Đế Anh em Tây Sơn vốn người họ Hồ cháu hậu duệ của Trạng nguyên Hồ Hưng Dật thế kỷ thứ 10 . ông tổ của Tây Sơn ở huyện Hưng Nguyên Nghệ An khoảng nam 1653-1657 bị quân của chúa Nguyễn đánh ra Đàng Ngoài bắt đem về cho ở ấp Tây Sơn nay là An Khê Hoài Nhơn Bình Định từ đó đổi thành họ Nguyễn. Ông Nguyễn Phi Phúc lấy bà Nguyễn Thị Đồng sinh ba con trai Nguyễn Nhạc Nguyễn Lữ Nguyễn Huệ. Gia đình ông Phúc làm nghề buôn trầu cau cuộc sống cũng khá giả. Anh em Nguyễn Nhạc theo học giáo Hiến. Giáo Hiến vốn là môn khách của Trương Van Hạnh ngoại hữu dưới thời chúa Nguyễn Phúc Thuần 1765-1777 . Sau Trương Van Hạnh bị Trương Phúc Loan giết giáo Hiến sợ phải chạy vào ở ẩn tại Quy Nhơn mở trường dạy học ở ấp Yên Thái. Lúc đó quyền thần Trương Phúc Loan tác oai tác quái lấn lướt nhà chúa lòng người ai cũng cam ghét. Hằng ngày anh em Tây Sơn được giáo Hiến dạy cả vàn lẫn võ đồng htời khích lệ bởi câu sấm Tây khởi nghĩa Bắc thu công Nàm Tân Mão - 1771 anh em Tây Sơn phất cờ khởi nghĩa với khẩu hiệu chiến lược Lật đổ quyền thần Trương Phúc Loan phò Hoàng tôn Nguyễn Phúc Dương . Quân Tây Sơn thường lấy của những nhà giàu rồi phân phát cho dân nghèo do đó nhân dân các nơi theo về rất đông. Trải qua 8 nàm chiến đấu gian khổ nàm Mậu Tuất - 1778 quân Tây Sơn đã diệt được chúa Nguyễn ở Đàng Trong. Nguyễn Nhạc lên ngôi Hoàng dế lập nên Triều đại nhà Tây Sơn đặt niên hiệu là Thái Đức phong cho Nguyễn Huệ là Long Nhương tướng quân. Nàm 1777 chúa Nguyễn Phúc Thuần và Hoàng tôn Dương đều bị chết trong trận đánh ở Long Xuyên chỉ còn Nguyễn Ánh chạy thoát ra đảo Thổ Chu. Nam 1784 Nguyễn Ánh cầu viện vua Xiêm cho hai vạn quân thuỷ và 300 chiến thuyền sang xâm lược nước ta bị Nguyễn Huệ đánh tan trên đoạn sông Rạch Gầm - Soài Mút Định Tường . Nam 1786 Hoàng đế Nguyễn Nhạc sai Nguyễn Huệ đem quân ra đánh thành Thuận Hoá của chúa Trịnh vào tháng 5 1786. Trên đà thắng lợi với khẩu hiệu phù Lê diệt Trịnh ngày 25 6 Nguyễn Huệ tiến quân ra cố đô Thang Long. Nghe tin Nguyễn Huệ chiếm được
