Trong xã hội phân chia giai cấp, thực chất của quan hệ giai cấp là quan hệ xung đột đối kháng. Nếu hiểu khác đi là mơ hồ về giai cấp. Triết lý nổi tiếng của và “tước đoạt kẻ đi tước đoạt” không chỉ đúng với quy luật phủ định của phủ định chi phối toàn bộ chu kỳ phát triển trọn vẹn của lịch sử loài người (sở hữu xã hội – sở hữu tư nhân – sở hữu xã hội trên hình thức cao hơn), mà còn hợp với cả đạo lý sống cơ bản. | chừng nào và ở đâu còn chiếm đoạt lao động thì tất còn xung đột còn đối kháng. Trong xã hội phân chia giai cấp thực chất của quan hệ giai cấp là quan hệ xung đột đối kháng. Nếu hiểu khác đi là mơ hồ về giai cấp. Triết lý nổi tiếng của và tước đoạt kẻ đi tước đoạt không chỉ đúng với quy luật phủ định của phủ định chi phối toàn bộ chu kỳ phát triển trọn vẹn của lịch sử loài người sở hữu xã hội - sở hữu tư nhân - sở hữu xã hội trên hình thức cao hơn mà còn hợp với cả đạo lý sống cơ bản nhất của loài người. Ơ đặc trưng còn lại của giai cấp trong mệnh đề thứ hai đã gắn liền đặc trưng chiếm đoạt lao động không phải với hệ thống sản xuất xã hội như định nghĩa thứ nhất mà với cả chế độ kinh tế xã hội - nghĩa là với toàn bộ tòa nhà xã hội cơ thể xã hội. Vì rằng với nhiều lý do khác nhau có những bộ phận xã hội chiếm đoạt lao động không phải do quan hệ sở hữu trong sản xuất kinh tế mà do lợi dụng trực tiếp địa vị chính trị - xã hội. Đặc quyền đặc lợi của tầng lớp quý tộc dưới chính thể quân chủ - lập hiến là một ví dụ. Nạn hối lộ - tham nhũng xưa nay trong bộ máy nhà nước cũng là một ví dụ. Ngoài các đặc trưng của giai cấp vốn mang tính vật chất đựơc khái quát trong hai mệnh đề trên Lênin còn nhiều lần nói tới đặc trưng về trình độ ý thức của giai cấp Một Page 344 of 487 giai cấp tự nó hay tự phát là chưa ý thức đựơc lợi ích căn bản sống còn của mình. Còn một giai cấp cho mình hay tự giác là giai cấp đã trưởng thành tới mức ý thức được lợi ích căn bản - sống còn của mình. Chẳng hạn trong quá trình đấu tranh chống phong kiến giai cấp tư sản đã từng trải qua hai trình độ ý thức như vậy. Và đến lượt mình trong quá trình đấu tranh chống CNTB và xây dựng CNXH CNCS giai cấp vô sản cũng không thể không trải qua hai trình độ tự phát và tự giác như vậy. Tóm lại phân tích kỹ định nghĩa giai cấp của Lênin chúng ta hiểu ra rằng quan hệ giai cấp thực chất và trước hết là những quan hệ sản xuất là những quan hệ cơ bản ban đầu quyết định - như tổng kết - .
