Con người có thể tính toán chính xác đến từng giây lúc nào có nhật thực, nhưng không thể dự báo chính xác ngày mai giá chứng khoán sẽ như thế nào. Mọi quy luật kinh tế đều phải chiếu qua lăng kính tâm lý con người để rồi biến đổi khôn lường như chiếc kính vạn hoa. | Thuyết Thiên nga đen và thị trường chứng khoán Con người có thể tính toán chính xác đến từng giây lúc nào có nhật thực nhưng không thể dự báo chính xác ngày mai giá chứng khoán sẽ như thế nào. Mọi quy luật kinh tế đều phải chiếu qua lăng kính tâm lý con người để rồi biến đổi khôn lường như chiếc kính vạn hoa. Dự báo kinh tế bấy lâu nay còn tương đối chính xác do người ta cùng chia sẻ một niềm tin rằng nếu làm như thế này sẽ có kết quả như thế kia. Chẳng hạn nếu hạ lãi suất người dân sẽ vay tiền làm ăn nhiều hơn. Nay bỗng khủng hoảng kinh tế tài chính nổ ra mọi giá trị bị đảo lộn niềm tin biến mất và mọi dự báo hóa ra đều trật lất. Lúc giá dầu thô vọt lên đỉnh 147 đôla một thùng có ai dám nói nó sẽ rớt xuống dưới mức 50 đôla chỉ trong vòng bốn tháng Chẳng lạ gì khi cuốn Thiên nga đen của Nassim Taleb được xuất bản vào tháng 5 2007 có vô số bài điểm sách chê bai tác giả đủ điều và cũng chẳng lạ gì đến cuối năm 2008 hàng chục bài báo nhắc đến nó như một dấu ấn của một thiên tài suýt bị bỏ sót. Đến nay Thiên nga đen bán được trên cuốn ở Mỹ và Anh đang được dịch ra 27 thứ tiếng và liên tục nằm trên danh sách sách bán chạy nhất của tờ New York Times trong 17 tuần liền. Tư tưởng chủ yếu của Taleb một giáo sư toán tài chính tại trường New York University có thể tóm gọn trong một câu Tất cả chúng ta đều nhắm mắt làm ngơ trước các biến cố hiếm hoi và cứ ảo tưởng mình có thể tiên đoán mọi rủi ro mọi cơ hội. Taleb tin rằng nhà đầu tư thường bỏ qua nguy cơ thị trường biến động mạnh đặc biệt trong suốt thời gian dài kinh tế phát triển ổn định. Ông viết Chúng ta cứ gán thành công cho sự tài tình của bản thân còn thất bại là do biến cố ngoại lai nằm ngoài tầm kiểm soát . Ông cho rằng các biến cố lớn thường xảy ra trong tài chính hơn ở ngoài đời và đưa ra ví dụ Nếu ta lấy ngẫu nhiên từ dân số toàn cầu hai người có chiều cao tổng cộng là 3 4 m. Xác suất mỗi người cao bao nhiêu 3 m và 0 4 m Làm gì có xác suất cao nhất là 1 7 m và 1 7 m. Nhưng trong tài chính sự việc lại ngược
