Tham khảo tài liệu 'y học cổ truyền kinh điển - sách tố vấn: thiên bốn mươi chín: mạch giải', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả | Thiên bốn mươi chín MẠCH GIẢI Ở Thái Dương mà nói là Yêu thũng mông đau là vì tháng giêng kiến Dần Dần thuộc Thái dương. Tháng giêng Dương ra ở trên nhưng Aâm vẫn còn thịnh. Dương chưa có thể theo đúng thứ tự đề ra. Do đó sinh ra chứng yêu thũng và mông tức hao mông đau 1 1 . Bệnh thiên hư mà đi đi lệch do tháng giêng dương khí đã giải đồng địa khí tiết ra được rồi. Vậy mà nói là thiên hử là vì khí mùa Đông rét khí bất túc nên sinh chứng như vậy 2 . Nói là Cổ cứng đau rút xuống lương. là vì khí của Thái dương dẫn lên quá mạnh rồi ngẽn lại ở đó 3 . Nói là Nếu quá lắm sẽ phát cuồng phát điên. Đó là vì Dương khí bốc lên cả trên mà Aâm khí đành trơ trọi ở dưới. Dưới hư trên thực nên mới sinh ra cuồng và điên như vậy 4 . Nói là Mạch phù sẽ phát điếc. Đều chỉ về bệnh phát sinh tại khí 5 . Nói là Dương khí vào trong sẽ thành ấm. Đó là nói Dương khí đã suy mà âm cũng hư nên thành chứng trạng như vậy 6 . Phàm những chứng bị nóẳi đoạt mà quyết gây nên Aám và Phi tứ chi rã rời đều bởi Thận hư. Khí của Thiếu âm Thận không dẫn đến cũng gây nên chứng quyết 7 . Ở Thiếu dương mà nói là Tâm Hiếp Thống . Đó là nơi khí của Thiếu dương thịnh. Sở dĩ thịnh vì nó là Biểu của Tâm. Tới tháng chín Dương khí hết mà âm khí thịnh nên phát sinh là vì âm khí chủ về tàng vật. Vật đã tàng thời không thể động được nên mới không thể trở mình 8 . Nói là Quá lắm thời chỉ muốn chạy nhảy. . Đó l à vì Về tháng chín muôn vật đều hư cỏ cây rụng héo thời khí ở con người cũng lánh Dương mà tới Aâm. Duy cái khí của Thiếu dương đương thịnh dù có lọt vào ở bên dưới nhưng vẫn có ý muốn bốc mạnh trở lên nên mới thành chứng trạng như vậy 9 . Ở Dương Minh mà nói là Rờn rợn run rét. Bởi Dương minh thuộc Ngọ Tháng năm là tháng một Aâm ở trong thịnh dương. Dương đương thịnh mà Aâm xen vào nên mới thành chứng rờn rợn run rét 10 . Nói là Bộng chân thũng không tự do lại được do là vì tháng năm một Aâm đã phát sinh ở trong thịnh dương mà Dương cũng bắt đầu suy từ đó. Nhưng bởi một Aám mới sinh cùng Dương xung đột gây .
