Từ ngàn xưa, những câu chuyện cổ tích, những bài hát ru vẫn được truyền từ đời này sang đời khác trong sinh hoạt gia đình, làng xóm của người Việt Nam. Đó chính là dòng sữa ngôn ngữ “dịu ngọt” nuôi dưỡng tâm hồn trẻ em. Những bài đồng dao gắn liền với những trò chơi dân gian ở từng vùng miền, có một sắc thái riêng, tạo nên không gian năng động giúp trẻ em phát triển thể lực và trí tuệ hồn nhiên trong sáng. Bài viết bàn tới sự kế thừa của thơ thiếu nhi hiện đại đối với những bài đồng dao quen thuộc qua mô thức mượn lời đồng dao, mô thức trò chơi và mô thức kể. | Các mô thức đồng dao trong thơ thiếu nhi Việt Nam hiện đại Trần Thị Minh* Tóm tắt: Văn học dành cho trẻ em ở Việt Nam vốn khởi đầu từ một nền văn học truyền miệng. Từ ngàn xưa, những câu chuyện cổ tích, những bài hát ru vẫn được truyền từ đời này sang đời khác trong sinh hoạt gia đình, làng xóm của người Việt Nam. Đó chính là dòng sữa ngôn ngữ “dịu ngọt” nuôi dưỡng tâm hồn trẻ em. Những bài đồng dao gắn liền với những trò chơi dân gian ở từng vùng miền, có một sắc thái riêng, tạo nên không gian năng động giúp trẻ em phát triển thể lực và trí tuệ hồn nhiên trong sáng. Bài viết bàn tới sự kế thừa của thơ thiếu nhi hiện đại đối với những bài đồng dao quen thuộc qua mô thức mượn lời đồng dao, mô thức trò chơi và mô thức kể. Từ khóa: Đồng dao; mô thức mượn lời đồng dao; mô thức trò chơi; mô thức kể; thơ thiếu nhi. 1. Mở đầu Đồng dao là những lời hát dân gian có từ xa xưa và được truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác, thường là khuyết danh tác giả. Lời hát đồng dao mộc mạc, ít lôgíc, đôi khi rời rạc, khó hiểu nhưng thường được gắn kết bởi vần điệu nên dễ thuộc, dễ nhớ, phù hợp với trẻ em thông qua các hình ảnh sống động, sự vật hiện tượng và các mối quan hệ gần gũi. Thông qua cách nói vần điệu bằng ngôn từ trong sáng, những bài học giáo dục nhân cách, tình yêu thiên nhiên, xứ sở được nhắc tới trong đồng dao nhẹ nhàng đi vào tâm trí trẻ thơ ngày này qua ngày khác. Trẻ được giáo dục và phát triển tư duy ngôn ngữ, hình ảnh một cách nhuần nhuyễn như chơi một trò chơi bởi đồng dao là cả một thế giới thu nhỏ trong thế giới của trẻ thơ. Các bài đồng dao thường gắn với các trò chơi dân gian như hình với bóng, như bài hát có nhạc và thơ. Đồng dao hiện diện trong các trò chơi vận động (Chồng nụ chồng hoa, Chuyền thẻ ) hay mô phỏng (Thả đỉa ba ba, Mèo đuổi chuột ), các bài Kéo cưa lừa xẻ, Nu na nu nống, Rồng rắn lên mây Trong thơ thiếu nhi, hình thức đồng dao cũng được các tác giả sử dụng khá nhiều như trường hợp thơ Phạm Hổ, Xuân Quỳnh, Lữ Huy Nguyên, Trần Đăng Khoa, Hoài
