Bài viết này nêu và phân tích quan niệm của Paul Tillich về tôn giáo và văn hóa ở một số phương diện như: Các khái niệm tôn giáo và văn hóa, mối quan hệ tôn giáo và văn hóa, sự thống nhất giữa tôn giáo và văn hóa, sự xung đột giữa tôn giáo và văn hóa, thần học văn hóa, . . | Nghiên cứu Tôn giáo. Số 1 - 2014 14 NGUYỄN QUANG HƯNG (*) QUAN NIỆM CỦA PAUL TILLICH VỀ TÔN GIÁO VÀ VĂN HÓA (Phần 1) Tóm tắt: Trong khi các nhà Mác-xít coi tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội, thì từ đầu thế kỷ XX, cùng với các nhà xã hội học, văn hóa học tiền bối như Max Weber, Alfred Weber và Christopher Dawson, nhà thần học, nhà triết học nổi tiếng Paul Tillich (1886 - 1965) có cách tiếp cận khác với tôn giáo, nhấn mạnh tôn giáo là hạt nhân của văn hóa. Từ góc độ này, quan hệ tôn giáo với các lĩnh vực khác của đời sống xã hội được nhìn nhận khách quan hơn. Bài viết này nêu và phân tích quan niệm của Paul Tillich về tôn giáo và văn hóa ở một số phương diện như: các khái niệm tôn giáo và văn hóa, mối quan hệ tôn giáo và văn hóa, sự thống nhất giữa tôn giáo và văn hóa, sự xung đột giữa tôn giáo và văn hóa, thần học văn hóa, . Từ khóa: Paul Tillich, tôn giáo, văn hóa, tôn giáo và văn hóa, thần học văn hóa. 1. Dẫn nhập Từ bấy lâu nay, giới nghiên cứu tôn giáo học ở Việt Nam vẫn quen thuộc với quan niệm Mác-xít coi tôn giáo là một hình thái ý thức xã hội. Đó là đóng góp không thể phủ nhận của các nhà Mác-xít trong nghiên cứu tôn giáo. Tuy vậy, cách tiếp cận này mới chỉ làm rõ một vài khía cạnh của tôn giáo, nhấn mạnh tôn giáo như một hệ thống tư tưởng, quan niệm của con người về thực thể siêu nhiên, bản chất của ý thức tôn giáo. Tuy nhiên, tôn giáo còn bao gồm một hệ thống lễ nghi và thiết chế tổ chức giáo hội, can dự vào mọi lĩnh vực của đời sống cá nhân và xã hội. Sự phát triển của tôn giáo học hiện đại có bề dày hơn một thế kỷ qua đòi hỏi chúng ta phải đi xa hơn, nhìn nhận tôn giáo như một bộ phận hay hạt nhân của văn hóa. Quan hệ giữa tôn giáo và văn hóa cổ xưa như bản thân * . ., Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Nguyễn Quang Hưng. Quan niệm của Paul Tillich 15 hai phạm trù trên, nhưng phải tới đầu thế kỷ XX mới được giới nghiên cứu quan tâm. Năm 1905, trong tác phẩm Nền đạo đức Tin Lành và tinh thần của chủ .
