Bài viết dưới đây của TS Hà Thiên Niên đăng trên tạp chí Thanh sử nghiên cứu (Viện Nghiên cứu Thanh sử, Đại học Nhân dân Trung Quốc), số 2/2014, trình bày những nhận định rất đáng lưu ý của tác giả về con đường truyền bá thư tịch Trung Quốc sang Việt Nam và ảnh hưởng của nó đối với tình hình văn hóa-giáo dục thời Nguyễn. Xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc. | Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 8 (125) . 2015 23 PHÖÔNG THÖÙC TRUYEÀN BAÙ THÖ TÒCH TRUNG QUOÁC SANG VIEÄT NAM VAØ SÖÏ AÛNH HÖÔÛNG ÑOÁI VÔÙI VAÊN HOÙA TRIEÀU NGUYEÃN Haø Thieân Nieân Ngöôøi dòch: Ñaøo Phöông Chi* Lôøi Toøa soaïn: Tieán só Haø Thieân Nieân hieän laø giaûng vieân cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Döông Chaâu, Trung Quoác. OÂng laø taùc giaû cuûa nhieàu coâng trình khaûo cöùu veà thö tòch Vieät Nam vaø moái giao löu vaên hoùa Trung-Vieät thôøi trung ñaïi. Baøi vieát döôùi ñaây cuûa TS Haø Thieân Nieân ñaêng treân taïp chí Thanh söû nghieân cöùu (Vieän Nghieân cöùu Thanh söû, Ñaïi hoïc Nhaân daân Trung Quoác), soá 2/2014, trình baøy nhöõng nhaän ñònh raát ñaùng löu yù cuûa taùc giaû veà con ñöôøng truyeàn baù thö tòch Trung Quoác sang Vieät Nam vaø aûnh höôûng cuûa noù ñoái vôùi tình hình vaên hoùa-giaùo duïc thôøi Nguyeãn. Xin traân troïng giôùi thieäu cuøng baïn ñoïc. Moät trong nhöõng ñieàu kieän quan troïng nhaát ñeå coù theå hình thaønh neân vuøng vaên hoùa Haùn vaên Ñoâng AÙ, khoâng coøn nghi ngôø gì nöõa, laø söï truyeàn baù thö tòch Haùn vaên töø Trung Quoác ra xung quanh. Qua so saùnh phöông thöùc truyeàn baù thö tòch Trung - Vieät vôùi Trung - Nhaät, Trung - Trieàu, coù theå thaáy cuøng trong moät vuøng vaên hoùa, phöông thöùc coù ñöôïc thö tòch Trung Quoác cuûa Vieät Nam gioáng vôùi Trieàu Tieân, maø khaùc khaù xa vôùi Nhaät Baûn. Söï khaùc bieät aáy coù theå laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân khieán cho söï phaùt trieån vaên hoùa cuûa hai nöôùc coù söï khaùc bieät. Veà phöông thöùc thö tòch Trung Quoác truyeàn baù sang Nhaät Baûn, Ñaïi Ñình Tu ñaõ coù söï nghieân cöùu kyõ löôõng trong Giang Hoä thôøi ñaïi Trung Quoác ñieån tòch löu baù Nhaät Baûn chi nghieân cöùu,(1) nhöõng tö lieäu trích daãn phaàn lôùn coù quan heä vôùi hoaït ñoäng buoân baùn Trung-Nhaät, cho raèng thö tòch Haùn truyeàn vaøo Nhaät Baûn chuû yeáu laø qua caùc thöông nhaân Trung Quoác, coù khi laø do Nhaät Baûn ñöa ra thö muïc saùch roài caùc thöông nhaân thöïc .
