Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy rằng cơ sở xã hội của sử thi M’nông (Ot Ndrong) ở vào thời kì cổ sơ của lịch sử loài người, thời kỳ mà con người đang trên bước đường để đến trước “ngưỡng cửa của thời đại văn minh”. Nội dung chủ yếu của sử thi M’nông là những cuộc chiến tranh nhằm hợp nhất các bon làng nhỏ lẻ, rời rạc thành những liên minh lớn hơn. | T. V. Thịnh / Đặc điểm thể loại của sử thi M’nông nhìn từ bình diện cơ sở xã hội và nội dung phản ánh ĐẶC ĐIỂM THỂ LOẠI CỦA SỬ THI M’NÔNG NHÌN TỪ BÌNH DIỆN CƠ SỞ XÃ HỘI VÀ NỘI DUNG PHẢN ÁNH Triệu Văn Thịnh Trường Đại học Tây Nguyên Ngày nhận bài 26/4/2018, ngày nhận đăng 25/7/2018 Tóm tắt: Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy rằng cơ sở xã hội của sử thi M’nông (Ot Ndrong) ở vào thời kì cổ sơ của lịch sử loài người, thời kỳ mà con người đang trên bước đường để đến trước “ngưỡng cửa của thời đại văn minh”. Nội dung chủ yếu của sử thi M’nông là những cuộc chiến tranh nhằm hợp nhất các bon làng nhỏ lẻ, rời rạc thành những liên minh lớn hơn. Trong Ot Ndrong, thần linh giữ vai trò rất qua trọng; ở đó, hoạt động của thần linh và con người đan cài vào nhau như trong một vũ trụ đang còn ở tình trạng hỗn mang. Bên cạnh đó, chế độ quần hôn, tục sùng bái to tem, những điều kiêng kị, những nghi lễ cổ xuất hiện còn rất đậm. Kết quả nghiên cứu giúp chúng tôi có thêm cơ sở để khẳng định sử thi M’nông là sử thi thần thoại. 1. MỞ ĐẦU Đặc điểm chung của sử thi là phản ánh những cuộc chiến tranh nhưng chiến tranh trong sử thi M’nông chủ yếu hướng tới việc chiếm đoạt của cải, tôi tớ, khuếch trương thanh thế, đặt nền móng cho việc hợp nhất các bon làng nhỏ lẻ, rời rạc thành những liên minh lớn hơn. Còn chiến tranh trong sử thi cổ điển lại nằm trong xu thế thống nhất các bộ lạc và liên minh các bộ lạc thành quốc gia sơ khai. Trong sử thi M’nông, thần linh có một vai trò rất quan trọng, nó như đang “mang trong lồng ngực mình hơi thở của thần linh”. Các thần tham gia vào hầu hết các biến cố của tác phẩm. Hoạt động của thần linh và con người đan cài vào nhau như trong một vũ trụ đang còn ở tình trạng hỗn mang. Điều đó chứng tỏ các quan niệm sơ khai còn tồn tại một cách khá vững chắc và chi phối mạnh mẽ các nghệ nhân khi họ sáng tạo nên các tác phẩm Ot Ndrong. Bên cạnh đó, sử thi M’nông còn chứa đựng nhiều phong tục tập quán và tín ngưỡng nguyên thuỷ. Chế độ quần hôn, tục sùng bái to tem, .
