Đọc Nguyễn Tuân có người đã gọi nghệ thuật là người đi tìm cái đẹp, không chi vậy, ông còn là người “dẫn đường đến xứ sở cái đẹp”. Chính những áng văn của Nguyễn Tuân đã thể hiện sự phong phú về từ ngữ, sự khó tính của nhà văn khi tìm ra những câu văn, những từ ngữ thật hay, thật đắt. Đọc Tùy bút người lái đò Sông Đà ta thấy hết những nét tài hoa của Nguyễn Tuân khi tả hình tượng người lái đò Sông Đà. Chúng ta đã bắt gặp hình tượng con người lao động mới, không chỉ thông minh, sáng tạo, cân cù mà còn tài hoa. nghệ sĩ. Qua áng tùy bút tuyệt vời ấy, ta còn thấy ngời lên vẻ đẹp của thiên nhiên Việt Nam. Đó chính là tấm lòng của Nguyễn Tuân trước vẻ đẹp con người và đất nước Việt Nam. Tất cả đã kết tinh tạo thành nét đặc sắc trong phong cách nghệ thuật Nguyễn Tuân tài hoa, độc đáo.
Tài năng của Nguyễn Tuân được thể hiện rõ nét qua hình tượng con Sông Đà và hình tượng người lái đò Sông Đà. Đây là hai hình tượng trung tâm, dưới ngòi bút tài hoa của Nguyễn Tuân, con Sông Đà và người lái đò đã trở thành hai nhân vật với hai tính cách vừa đối lập vừa bô sung cho nhau.
Con Sông Đà mang trong nó một vẻ đẹp vừa hung bạo, vừa trữ tình. Không bằng lòng với những gì chung chung, đại khái. Nguyễn Tuân đã dành nhiều công sức để tìm hiểu con Sông Đà. Dưới cái nhìn của ông, dòng sông được nhìn từ mọi khía cạnh địa lí, lịch sử.... Con sông trở nên dữ dội, hung bạo nước xô đá, đá xô gió, cuồn cuộn luồng gió gùn ghè suốt năm. Nó như một con thủy quái khổng lồ. sẵn sàng nuốt tất cả mọi thứ vào trong lòng nó. Con thủy quái ấy cứ như chì chờ có thuyền nào qua là nhổm dậy vồ lấy mà nuốt chửng cho hả con giận dữ. Nhưng bên cạnh nét hung bạo đó. con sông lại mang một vẻ đẹp trữ tình. Sông Đà tuôn dài, tuôn dùi như một áng tóc trữ tình, đầu tóc, chân tóc ân hiện trong mây trời Tây Bắc bùng nở hoa ban, hoa gạo tháng hai... Màu sắc nước của Sông Đà cũng biến đối theo các mùa trong năm, mỗi mùa là một sắc riêng. Mùa xuân nước “xanh ngọc bích”, còn mùa thu nước Sông Đà lại “lừ lừ chín đỏ”, Sông Đà còn mang vẻ đẹp mộng mơ “như một nỗi niềm cổ tích ngày xưa” và Nguyễn Tuân đã vô cùng yêu quý con Sông Đà với một nỗi niềm thầm kín, thiết tha khi ông coi nó như một người bạn cố tri, lâu ngày không gặp thì thấy nhớ. Phải có một tâm hồn yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc và mãnh liệt thì Nguyễn Tuân mới có thể lột tả hết được vẻ đẹp vừa hung dữ nhưng cũng đậm chất trữ tình, thơ mộng của con Sông Đà như thế.
Song song với hình tượng con Sông Đà là hình tượng người lái đò Sông Đà. Dưới con mắt tài hoa nghệ sĩ của Nguyễn Tuân, ông nhìn người lao động như một người nghệ sĩ tài hoa trên sông nước, ông lái đò là một “tay lái ra hoa”, bởi người lái đò đã đưa con thuyền vượt qua dòng sông đầy dữ dội ấy là cả một nghệ thuật. Bằng trí tưởng tượng phong phú, Nguyễn Tuân miêu tả cuộc vượt thác của ông đò như là một viên tướng thời xưa lao vào một “trận đồ bát quái” đã được bày sẵn với nhiều cạm bẫy và nguy hiểm bủa vây. Ở từng trùng vây thạch trận, ông lái đò đều có cách ứng phó riêng bởi ông đã nắm chắc “binh pháp của thần Sông Đà”. Và không có ai hiêu con sông ấy hơn ông. Ông nắm vững cái quy luật tất yếu của dòng Sông Đà nên ông có quyền tự do tung hoành ngang dọc trên con sông ấy mà không hề sợ hiểm nguy. Con Sông Đà đã bị ông khuất phục. Ở trùng vây thứ nhất, con thuyền và sóng thác giằng co dữ dội, ông lái đò hai tay giữ mái chèo khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa, phóng thẳng vào mình. Nhưng ông không chỉ là người lái đò dũng cảm mà còn là người lãnh đạo tài ba. ông chì huy con thuyền với sáu bơi chèo vượt qua con thác dữ dội và hung bạo ấy. Giữa những hiểm nguy đang chực chờ, “vẫn nghe rõ tiếng chỉ huy gọn ngắn, tinh táo của người cầm lái...”. Ở trùng vây thứ hai, con thác leo xuống với bọt trắng xóa, che phủ bao nhiêu mũi đá ngầm nguy hiểm, chỉ duy nhất phía trái dòng sông là có thể vượt qua, con mắt của ông nhìn rõ từng luồng sinh, luông tử ông “ghì cương lái, cứ bám chăc lấy luồng nước tung sóng mà phóng mạnh vào cửa sinh”, ở trùng vây thứ ba. bên phải, bên trái đêu là luông chêt, chỉ có duy nhất luồng giữa ông nhanh nhạy chớp thời cơ “đưa con thuyền phóng thẳng, chọc thủng cửa giữa”. Khi đưa con thuyền an toàn vượt thác, ông lại trở về với con người của đời sống thường ngày, lại ung dung đưa thuyền xuôi dòng.
Qua hình tượng người lái đò Sông Đà, Nguyễn Tuân đưa ra một cái nhìn mới về chủ nghĩa anh hùng. Nó không chỉ có ờ nơi chiến trường, trong chiến tranh gian khổ, ác liệt mà nó ờ ngay trong cuộc sông hàng ngày. Sự mưu trí, dũng cảm và tài hoa ây ân chứa ngay trong những con người lao động hiên lành, bình dị. Qua bài Tùy bút người lái đò Sông Đà cụ thể là qua hai hình tượng: con Sông Đà và người lái đò Sông Đà, đã thể hiện những nét độc đáo trong phong cách nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Tuân.
Trước hết, ông thường tô đậm cái khác thường, cái phi thường để gây ấn tượng và cảm xúc mãnh liệt. Đối với ông, cái đẹp phải là cái đẹp tuyệt mĩ, cái đẹp siêu phàm, còn dữ dội phải đến mức khủng khiếp. Và con Sông Đà đã bị chi phối bởi nét nghệ thuật này, không có con sông nào có thế dữ dội, hung bạo hơn dòng chảy của con Sông Đà và cũng hiếm có con sông nào lại thơ mộng và trữ tình đến thế. Hai tính cách tưởng như trái ngược nhau lại là hài hòa làm nên nét riêng của con Sông Đà. Cái mạnh mẽ và cái yếu đuối luôn song hành, thu hút nhà văn Nguyễn Tuân, ở dòng sông này, Nguyễn Tuân đã thể hiện tài năng chủ nghĩa, ông đua tài chủ nghĩa với tạo hóa. Đó cũng chính là cái “ngông” của Nguyễn Tuân. Thứ hai, nhà văn thường tiếp cận và phản ánh đối tượng từ phương diện văn hóa, mĩ thuật. Con người dưới ngòi bút của Nguyễn Tuân tỏa sáng lấp lánh vẻ đẹp của tài hoa, trí tuệ. Người lái đỏ Sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả như một nghệ sĩ trên sông nước. Và cuối cùng, phong cách nghệ thuật của Nguyễn Tuân là phong cách tài hoa, uyên bác. Nó thể hiện ở những từ ngữ, hình tượng nghệ thuật trong văn của ông. Ngôn ngữ của Nguyễn Tuân có đầy đủ cả màu sắc, âm thanh và hình tượng. Ông tả Sông Đà tuôn dài, tuôn dài như một áng tóc trữ tình. Từ “áng” chỉ dùng cho văn thơ đẹp, nay con sông như một áng thơ trữ tình. Những từ ngữ mạnh, dữ dội khi miêu tả sự dữ dội của con sông: ặc ặc, lồng lộn,... chỉ đọc lên cũng hình dung ra sự dữ dội của con sông. Không có ai như Nguyễn Tuân khi lấy chính những cái đối lập, tương phản với nhau để làm nền, làm nổi bật nó lên. Khi tả nước ông đã miêu tả lửa. Còn tả sông, ông lại tả rừng đối lập với nó. Đó cũng chính là cái ngông của ông. Chính thế nên câu văn của Nguyễn Tuân luôn biến hóa, gây bất ngờ và hứng thú cho người đọc. Đọc văn Nguyễn Tuân, ta còn biết thêm nhiều kiến thức về lịch sử, văn hóa, điện ảnh, địa lí...
Đọc bài Tùy bút người lái đò Sông Đà ta thấy cái tài và cái tình của Nguyễn Tuân. Cái tài của ông được thể hiện ở câu chữ, hình ảnh của con Sông Đà và hình tượng của người lái đò Sông Đà. Cái tình là tình cảm của ông đổi với thiên nhiên, con người lao động Việt Nam. Văn của ông không chỉ là lâu đài chủ nghĩa mà còn là bề sâu tâm hồn.
