Sách mở ra trước mắt ta những chân trời mới. Lời nhận định ấy quả không sai. Nếu thiếu sách báo thì cuộc sống ta sẽ buồn tẻ, hụt hẫng biết bao. Sách giúp ta rất nhiều trong quá trình học tập và rèn luyện, giúp ta giải đáp mọi thắc mắc, ưu phiền... Sách chẳng khác nào là người bạn của chúng ta. Cho nên khi bàn về lợi ích của sách, La Rochefoucault có nhận định: Một quyển sách tốt là một người bạn hiền.
Quả thật, sách là một người bạn tinh thần rất kì diệu.
Trong cuộc sống, bất cứ thời đại nào, bạn thì có bạn tốt, bạn xấu. Sách cũng vậy, có sách tốt và sách xấu. Nếu ta đã được khuyên răn nên chọn bạn mà chơi thì câu nói trên cũng có giá trị tương tự như thế: phải chọn sách tốt mà đọc. Thế nào là sách tốt? Đó là loại sách giúp ta mở mang kiến thức hiểu biết về cuộc sống, về con người, về đất nước, về thế giới... không chỉ hôm nay mà cả quá khứ xa xưa cũng như hướng tới tương lai sắp đến. Còn bạn hiền là sao? Là người giúp đỡ, xây dựng hướng dẫn ta học tập điều hay lẽ phải... Như vậy giữa một quyển sách và người bạn hiền có tác dụng tương tự nhau.
Thật vậy, sách tốt giúp ta học hỏi được nhiều điều hay, nhiều điều mới lạ. Đó là kết quả của quá trình nghiên cứu lâu dài tìm tòi suy nghiệm có khi không phải của một người mà là của nhiều người, có khi không phải của một đời mà là của nhiều thế hệ, nhất là những quyển sách thuộc lĩnh vực khoa học, y học, thiên văn, xã hội học, kinh tế học... Sách tốt giúp ta có một đời sống tâm hồn tốt đẹp, biết yêu ghét rạch ròi, biết phân biệt bạn và thù, biết thông cảm với niềm đau, nỗi bất hạnh của con người. Đọc tác phẩm Tắt đèn của Ngô Tất Tố, Lão Hạc của Nam Cao, chúng ta hiểu được thân phân của người nông dân, người bần nông dần dần hiện rõ trước mắt chúng ta qua từng trang sách. Chị Dậu chỉ vì một suất sưu của chồng mà phải bán đứa con gái thân yêu của mình trong xã hội phong kiến thời nô lệ ấy, con người bị đánh thuế như thuế con vật, thuế hàng hóa... Còn cảnh đói nghèo của Lão Hạc cũng giống như bao nhiêu cảnh đời bi thương của hầu hết những người nông dân khác, để rồi bị bọn thực dân, phong kiến hất ra bên lề cuộc sống. Từng dòng chữ, từng hình ảnh, từng cuộc sông trong trang sách cứ hiện ra làm xốn xang cả lòng, cả dạ người đọc. Từ đó ta mới hiểu vì sao máu của cha ông ta cứ lần lượt thấm hồng trang sử đấu tranh, quyết giành lại từ tay kẻ thù bầu trời tự do, độc lập cho con cháu đời sau. cổ ta như nghẹn cứng hẳn lại, một nỗi căm hờn đang trào dâng.
Sách không chỉ giúp ta biết được cuộc sổng, số phận của người Việt Nam mà còn giúp ta thông cảm với những cuộc đời của những con người ở những vùng đất xa xôi trên thế giới. Đọc Cố hương của Lỗ Tấn ta thấy được cái nghèo khó, sự áp bức của xã hội đã biến một cậu bé thông minh hoạt bát đã trở thành một Nhuận Thổ nhút nhát, sợ sệt chấp nhận cái thân phận nghèo hèn đáng thương hại. Cũng như bên trời Tầy kia có những định kiến khắc nghiệt đôì với những đứa trẻ không cha như Xi-mông bị người đời khinh khi, luôn nghĩ đến cái chết. Rồi ở Mĩ, nơi nổi tiếng giàu có văn minh nhất thế giới, vậy mà không ít người nghèo khó phải sống trong khu phố nhỏ hẹp, bị bạc đãi không còn niềm tin - cô họa sĩ trẻ Giôn-xi bị bệnh lao phổi luôn bi quan trước cuộc sống để số phận mình lụi tàn theo những chiếc lá rơi. Và cũng từ nơi ấy ta tìm được những tấm lòng nhân ái, biết chia sẻ nỗi bất hạnh với những người cùng khổ như mình; chẳng hạn tấm chân tình của chú Phi-líp, sự hi sinh của bác Bơ-men luôn để lại trong lòng ta niềm xúc động dạt dào về tình yêu thương của con người. Thông qua sách, ta hiểu rõ được những bất công của xã hội và còn thấm thía hơn giá trị của cuộc sống tự do, công bằng, bác ái... Từ đó, giúp ta có ý thức tốt và có hành động đúng.
Những lúc buồn chán, sách là người bạn an ủi, giúp ta vui hơn qua Những cuộc phiều lưu kì thú. Ta hồi hộp theo từng bước chân của Rô-bin-xơn Cru-xô với nhiều lo lắng. Ta sung sướng tự hào khi người anh hùng đó chiến thắng thiên nhiên, biển cả, đảo hoang... Và cũng chính những quyển sách như thế giúp ta thỏa mãn ước mơ chinh phục thiên nhiên, bắt thiên nhiên khuất phục dưới bàn tay và khối óc con người.
Cũng có những quyển sách, sau khi đọc xong ta vô cùng cảm ơn tác giả vì đã giúp ta nhận ra sai lầm, khuyết điểm của mình. Phải chăng sự ngỗ nghịch của Dế Mèn phần nào phản ánh sự ngỗ nghịch trong tuổi thơ của chúng ta? Và cái hành động vô ý thức khi trêu chọc mụ Cóc đã dẫn đến cái chết thảm thương cho Dê' Choắt là nỗi ám ảnh trong trí của Dế Mèn. Ta tưởng chừng Tô Hoài đang nói với chúng ta: đừng quá hung hăng nghịch ngợm - những lời khuyên nhủ đó thông qua câu chuyện Dế Mèn phiêu lưu kí đầy kì thú, hấp dẫn.
Đọc những chuyện cổ tích thần thoại, truyền thuyết dân gian ta thấy sách còn gần gũi, thân tình hơn. Những ông bụt, cô tiên, phép lạ luôn tạo cho ta niềm vui, sự thích thú. Và hình ảnh của những chàng dũng sĩ, những hoàng tử, công chúa., là dấu ấn tốt đẹp làm rạo rực lòng ta. Truyện xưa cổ giúp ta hiểu rõ một chân lí sống: ở hiền gặp lành, gieo gió gặp bão. Sách quả đúng là người bạn hiền đáng mến.
Tuy nhiên, trong thực tế, không phải sách nào cũng tốt cả. Bởi lẽ bên cạnh những quyển sách có giá trị, rất cần thiết cho chúng ta thì cũng có không ít những quyển sách vô bổ có hại đang có mặt rộng rãi khắp trên thị trường. Đó là những quyển sách đầu độc tuổi thơ, kích động bạo lực, tuyên truyền văn hóa đồi trụy... mà ta cần phải tránh xa. Vì vậy, ta phải biết chọn sách tốt mà đọc. Nếu ta chọn được sách tốt tức là ta đã chọn được một bạn hiền.
Trong thời đại ngày nay, sách không phải là phương tiện duy nhất để cho con người giải trí, học hỏi, nhưng có thể nói sách mãi mãi là người bạn cần thiết cho chúng ta. Do đó ta phải yêu sách như yêu bạn, biết giữ gìn sách tốt như giữ gìn tình bạn. Vì thế nhận định của nhà tư tưởng La Rochefoucault là một nhận định có giá trị muôn đời.
