Nhân tài thiếu hụt nhất trong bất kỳ tổ chức nào chính là người có đức và có tài, mà trước hết là đức. Việc theo đuổi đức tài luôn là vấn đề được quan tâm coi trọng từ xưa tới nay, không chỉ ở các nước phương Đông mà cả phương Tây nữa. Con người vừa có đức vừa có tài là mục tiêu của cuộc đời, đó là việc tu luyện nội công, lại vừa là mấu chốt của sự thành công, vì sự thành đạt nhỏ thì dựa vào trí, vì sự thành công lớn thì dựa vào đức. Nội hàm của đức bao gồm phẩm chất cá nhân, đạo đức luân lý, phẩm chất nghề nghiệp, còn tài là chỉ về tài trí, tài cán, tài hoa... Trong cuộc sống, “đức” và “tài” luôn luôn phải đi liền nhau, đi cùng với nhau, không tách rời.
Đánh giá một con người không ngoài hai phương diện là tài và đức. Muốn phát hiện nhân tài chủ yếu là căn eứ vào sự biểu hiện tài và đức. Muốn nhìn nhận một người cần phải có thời gian để khảo nghiệm. Có những người có thể nói đến việc nhưng khi làm thực tế lại tỏ ra bất lực, có những người bình thường âm thầm lặng lẽ những trong thực tế thì tài năng mới bộc lộ.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta. Người là linh hồn, là ngọn cờ lãnh đạo và dẫn dắt toàn Đảng, toàn dân ta đấụ tranh giành thắng lợi vẻ vang như ngày nay. Sinh thời, Người hằng quan tâm và dày công xây dựng Đảng thành một khôi vững mạnh, trong sạch, chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng, đào tạo, rèn luyện đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là thế hệ trẻ, trở thành con người vừa hồng vừa chuyên. Trong cuộc sống, Người luôn coi trọng cả đức và tài, song đạo đức vẫn là gốc. Chính vì vậy, ngay cả trong tác phẩm Sữa đổi lối làm việc (1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh từng viết: Cũng như sông có nguồn thì mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gôc thỉ cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân.
Với mỗi người, Bác ví đạo đức là nguồn nuôi dưỡng và phát triển của con người, cũng như gốc của cây, là ngọn nguồn của suối. Chính vì vậy, mỗi cán bộ làm công tác cách mạng cần phải biết lấy dân làm gốc. Người cán bộ làm công tác Đảng, đoàn thể là làm việc cho dân, mạnh hay yếu là ở dân. Bởi dân là gốc. Dân theo mình là mình mạnh, đoàn viên thanh niên nghe theo là công tác đoàn phát triển. Chính vì vậy mà mỗi người cán bộ, đặc biệt là cán bộ Đoàn cần phải hiểu nguyện vọng của nhân dân, của thanh niên, học sáng kiến của nhân dân, của thanh niên. Những việc dân không hiểu phải giải thích cho dân rõ. Phải tôn kính dân, phải làm cho dân tin, phải làm gương cho dân. Nhưng muốn cho dân phục phải được dân nghe tận tai, thấy tận mắt. Muốn cho dân tin thì mỗi người cán bộ cần phải thanh khiết, phải ra sức trau dồi, nâng cao cả tài lẫn đức nhưng quan trọng hơn cả vẫn là đạo đức của mỗi con người. Bác Hồ của chúng ta là một trong, những ví dụ tiêu biểu nhất cho hình ảnh con người tài đức vẹn toàn, suổt đời công hiến cho nhân dân, cho đất nước. Bác đã từng làm rất nhiều việc như: bán báo, vẽ tranh, bán thuốc lá, cào tuyết, đi từ hết nước này đến nước khác để học tập. Đó không chỉ là sự siêng năng, cần mẫn mà còn là những tinh hoa về tài ba trong con người Bác. Thế nhưng, ẩn chứa trong sự tài ba ấy là tấm lòng đức độ với mong muốn tột cùng là được giải phóng dân tộc, giải phóng đất nước. Đạo đức cách mạng trong con người ấy mởi thật đáng quý làm sao!
Đạo đức đầu tiên chính là sự chăm chỉ, cần cù. Như các bác nông dân cần cù, bỏ ra công sức để chăm nom cho cây lúa, chắc chắn cây sẽ phát triển tốt và cho năng suất cao. Các bạn đoàn viên thanh niên nếu siêng năng học tập thì sẽ tiếp thu được nhiều kiến thức, siêng nghĩ ngợi thì hay có sáng kiến, nếu siêng năng tập luyện thể dục thể thao chắc chắn sẽ có được một sức khỏe dẻo dai, một tinh thần minh mẫn. Như Bác của chúng ta, suốt đời cần mẫn phục vụ vì độc lập, vì tự do cho dân tộc. Trước lúc ra đi tìm đường cứu nước, Bác từng giơ hai bàn tay trắng lên mà nói với bạn của mình rằng: Đây, tiền đây. Để rồi đến khi ra được nước ngoài, hai bàn tay ấy đã phải siêng năng, cố gắng làm mọi công việc có thể làm được như: cào tuyết, đốt lò, làm báo... để có thể tồn tại được nơi đất khách quê người; tìm ra con đường giải phóng dân tộc. Khi về già cần cù, siêng năm vẫn là đức tính không thể mất đi trong con người Bác. Năm 1967, sức khỏe của Bác đã yếu đi nhiều. Thế nhưng ngày ba bữa Bác vẫn kiên trì tự mình sang nhà ăn. Các đồng chí phục vụ rất áy náy, phần thương Bác vất vả ngày nắng, ngày mưa, phần lại lo Bác già yếu chẳng may vấp ngã. Ngày đó, con đường quanh ao cá chưa được tôn tạo như hiện nay. Sau những trận mưa to, đường đi lại ngập nước Vậy mà đến gíờ ăn dù trời đang còn mưa, Bác vẫn xắn quần qua đầu gôi lội nước sang nhà ăn. Một phần Bác không muốn phiền anh em phục vụ, phần nữa, Bác muốn mình buộc phải vận động, chăm chỉ rèn luyện để chống lại sức yếu của tuổi già. Chính điều ấy đã làm sáng lên tinh hoa, phẩm chất đạo đức của Người.
Nhưng cần cù đó không phải là làm việc một cách cố sống cố chết trong một thời gian ngắn để làm việc khác. Mọi người cần phải biết chăm chỉ cả năm, cả đời, không được quá trớn. Thế nhưng, với cuộc sống hiện tại xoay vòng ngày nay trong thực tế, vẫn còn nhiều người có tư tưởng Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau. Đó là chưa cần cù, là chủ nghĩa cá nhân. Ngoài ra, còn nhiều kẻ thậm chí không làm gì cả, lười biếng, chỉ biết ngồi chỉ tay năm ngón, miệng thì nói suông. Đó chính là kẻ thù vô hình nguy hiểm nhất đối với đức tính cần cù. Chỉ cần một cá nhân lười biếng thôi thì cũng đủ làm ảnh hưởng đến công việc của nhiều người khác. Khác nào toàn chuyến xe chạy mà một bánh xe bị trật ra ngoài đường ray. Họ sẽ làm chậm trễ cả chuyến xe. Có những học sinh được cha mẹ cực khổ nuôi cho ăn học nhưng lười biếng, chỉ biết chơi bời, không có ý thức cầu tiến. Có những học sinh tự thấy mình thông minh hơn người khác thì lại đâm ra ỷ lại, biếng nhác không lo học hành, vẫn còn đó những cán bộ, đoàn viên, thanh niên chưa thực Sự hết lòng với công tác. Có nhiệm vụ thì chỉ đạo qua loa rồi giao xuống cấp dưới thực hiện mà không dẫn dắt, quan tâm, gặp khó khăn thì buông xuôi, mặc kệ, không cần mẫn, cố gắng tìm cách giải quyết. Đó là chưa cần. Cha ông ta từng nói: Nước chảy đá mòn, Kiến tha lâu đầy tổ. Chính vì vậy mà mỗi người, mỗi nhà, mỗi cá nhân đoàn viên thanh niên, học sinh cần phải ra sức chăm chỉ, siêng năng, cố gắng dẻo dai để đạt được thành tích cao nhất.
Đạo đức ở đây không chỉ dừng lại ở cần cù, chăm chỉ mà đó còn là tiết kiệm. Chúng ta cần phải hết sức tiết kiệm về mọi mặt, từ cái nhỏ đến cái to, không xa xỉ, không hoang phí, không bừa bãi, không phô trương hình thức. Đó còn là tiết kiệm sức mình, thời gian, tiền bạc... Đặc biệt, tiết kiệm luôn đi đôi với cần cù như hai chân của con người. Nếu chỉ biết cần cù mà không tiết kiệm thì làm chừng nào, xào chừng ấy. Cũng như một cái thùng không đáy, nước đổ vào chừng nào lại chảy ra chừng ấy, công sức bỏ ra cũng như không. Tuy nhiên, chỉ tiết kiệm mà không cần cù thì mọi thứ sẽ đứng yên, bất di bất dịch, không thể tăng lên và phát triển được. Như ông cha ta đã dạy, cái gì không tiến ắt phải lùi.
Tiết kiệm ở đây không phải là bủn xỉn, không phải là xem đồng tiền to bàng cái nồng, gặp việc đáng làm cũng không làm, việc đáng tiêu cũng không tiêu. Tiết kiệm là phải kiên quyết không xa xỉ. Việc gì đáng làm thì không nên để lâu dù đó chỉ là một giờ một phút. Thế nhưng, trước sự cám dỗ của tiền tài, vật chất trong cơ chế nền kinh tế thị trường, vẫn còn đó những bạn trẻ đua đòi, hoang phí tiền bạc vào việc ăn chơi sắm sửa mà không lo trau dồi tài đức. Chính sự xa xỉ, hoang phí đó đã lôi kéo các bạn vào con đường nghiện ngập với đầy rẫy những nguy hiểm đang rình rập, kể cả việc phải đứng trước vành móng ngựa. Nhưng cái giá phải trả cho sự hoang phí ấy lại quá đắt. Đó không chỉ là tiền bạc, là thời gian mà còn là sức trẻ, là tuổi thanh xuân - cái tuổi mà đáng lẽ ra các bạn phải được học tập, được phục vụ và cống hiến cho xã hội, cho đất nước. Không chỉ ở thanh niên, học sinh mới xa xỉ mà nó còn tồn tại trong nhân dân và một số cán bộ như việc tổ chức tiệc tùng linh đình, việc ma chay, cưới hỏi kéo dài để lâu, rồi việc sử dụng lãng phí điện, nước - trong khi những tài nguyên này đã bắt đầu cạn kiệt cũng là một vấn đề. Hiện nay, cả nước ta đang từng bước đi lên, thực hiện quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chính vì vậy mà tiết kiệm chính là nghĩa vụ của mỗi cán bộ, mỗi người dân, mỗi người thanh niên học sinh.
Ngoài ra thẳng thắn, đúng đắn cũng là một yếu tố không thể thiếu được trong đạo đức của mỗi con người làm cách mạng. Làm việc chính là Thiện. Làm việc tà là Ác. Tuy nhiên đâu phải cứ ai cũng thực hiện được điều đó. vẫn còn những trường hợp tham lam công trình, dành dụm cho riêng mình, vẫn còn những học sinh vì bệnh thành tích mà mắc sai lầm, không trung thực trong việc học, việc thi...
Như một lời nhắc nhở cho mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, Bác từng nói: Đạo đức cách mạng không phải trên trời rơi xuống. Nó do đấu tranh rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng trong...
Với những ai còn đang ngồi trên ghế nhà trường thì quả thực các bạn ấy vẫn còn có rất nhiều thời gian, chính vì vậy mà các bạn cần phải ra sức học tập và rèn luyện nhiều hơn nữa để không phụ công ơn sinh thành và dưỡng dục của thầy cô, cha mẹ và niềm tin của Đảng, của Nhà nước vào các bạn. Riêng đối với các bạn đoàn viên thanh niên đã lập nghiệp, thiết nghĩ môi trường nơi làm việc, nơi ở cũng sẽ chính là một xã hội nhỏ để các bạn rèn luyện về mọi mặt cả đức lẫn tài. Tất cả đều hướng tới mục đích cuối cùng là tạo ra những con người vừa hồng vừa chuyên, phục vụ cho đất nước.
Quan điểm lấy Đức làm gốc, làm nền tảng không có nghĩa là tuyệt đối hóa mặt Đức, coi nhẹ mặt Tài. Theo Hồ Chí Minh thì hai mặt Đức và Tài, hồng và chuyên, phẩm chất và năng lực luôn phải đi đôi với nhau, không thể có mặt này thiếu mặt kia. Như Người đã phân tích, người nào có đức mà không có tài thì cũng chẳng khác gì ông bụt ngồi trong chùa, tuy không làm hại ai những cũng chẳng có ích gì. Ngược lại, nếu có tài mà không có đức, thì cũng chẳng khác gì một anh làm kinh doanh giỏi, đem lại nhiều lãi, nhưng tham ô, lãng phí thì chỉ có hại cho dân cho nước, còn sự nghiệp của bản thân thì sớm muộn cũng đổ vỡ. Người thực sự có đức thì bao giờ cũng cố gắng học tập, nâng cao trình độ, nâng cao năng lực, tài năng, từ đức đi đến trí, đến tài để hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, để làm những việc có lợi cho dân, cho nước. Khi đã thấy sức không vươn lên được thì đôi với ai có tài hơn mình, mình sẵn sàng ủng hộ và nhường bước để họ vượt lên trước. Ý nghĩa đức là gốc chính là ở chỗ đó
