Sự dịch chuyển này không chỉ được dùng như là nền tảng cơ bản của thế giới tưởng tượng mà còn được dùng để tạo nên tính hấp dẫn của một số lượng lớn các câu chuyện cổ tích. Ở phương diện này, chủ nghĩa cấu trúc đã đưa ra những phương pháp khám phá hữu hiệu. | HÀNH TRÌNH ĐẾN THẾ GIỚI KHÁC TRONG FOLKLORE: TỪ THẦN THOẠI ĐẾN TRUYỆN CỔ TÍCH NGUYỄN THỊ KIM NGÂN Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế Tóm tắt: Truyện cổ tích là một “mảnh vỡ” của thần thoại, kế thừa một cách tích cực thế giới quan thần thoại, đặc biệt là lối tư duy nhị phân và sự tri giác các mô hình thế giới của người nguyên thủy. Thừa hưởng những điều đó, kết hợp với những yêu cầu có tính nguyên tắc về mặt nghệ thuật, không gian trong truyện cổ tích kéo theo những phạm trù phi không gian trong đó đều tuân theo logic nhị phân. Các mô hình thế giới trong truyện cổ tích cũng được xây dựng theo kiểu phân đôi hoặc kiểu mô hình ba tầng thế giới từ đó tạo nên hiện tượng dịch chuyển không gian độc đáo. Sự dịch chuyển này không chỉ được dùng như là nền tảng cơ bản của thế giới tưởng tượng mà còn được dùng để tạo nên tính hấp dẫn của một số lượng lớn các câu chuyện cổ tích. Ở phương diện này, chủ nghĩa cấu trúc đã đưa ra những phương pháp khám phá hữu hiệu. Từ khóa: văn hóa dân gian, truyện truyền kỳ trung đại, truyện cổ tích 1. ĐẶT VẤN ĐỀ . Lotman trong công trình nghiên cứu Cấu trúc văn bản nghệ thuật đã nhận định: “Trạng thái khởi đầu của nhân vật truyện cổ tích thần kỳ là việc nó không có chỗ trong thế giới mà nó đang sống, nó bị xua đuổi, không được thừa nhận, không biểu lộ bản chất đích thực của mình. Sau đấy nhân vật ra đi để khắc phục cái ranh giới phân chia giữa thế giới này với thế giới kia” [1]. Sự ra đi do không có chỗ đứng này của nhân vật cổ tích thường tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau. Trong đó người anh hùng thường thực hiện một cuộc phiêu lưu dài đi đến một thế giới khác. Đôi lúc đó là những thế giới ở dưới thấp như địa ngục của Dante hoặc có thể là thế giới ở trên cao như thiên đường, không hiếm khi đó là những hành trình đi xuyên qua thế giới của nước. Dẫu là với lý do nào thì diễn biến của câu chuyện cổ tích chỉ thực sự bắt đầu khi nhân vật “ra đi”. Sự dịch chuyển không gian theo từng bước chân và số phận của nhân vật cũng bắt đầu từ đó. Sự .
