Do nước Đại Việt bị chia cắt thời Lê trung hưng, việc giáo dục khoa cử của Đàng Trong và Đàng Ngoài hoàn toàn tách biệt dưới hai chế độ cai trị của chúa Nguyễn và chúa Trịnh. | Giáo dục khoa cử Việt Nam Giáo dục khoa cử Đàng Trong thời Lê trung hưng Do nước Đại Việt bị chia cắt thời Lê trung hưng việc giáo dục khoa cử của Đàng Trong và Đàng Ngoài hoàn toàn tách biệt dưới hai chế độ cai trị của chúa Nguyễn và chúa Trịnh. Vùng đất Đàng Trong mới mở mang chưa có bề dày lịch sử nên việc giáo dục và thi cử chưa có quy củ như Đàng Ngoài 1 . Giáo dục Vì hoàn cảnh lịch sử Nho học tại Đàng Trong chưa có vị trí sâu rộng như ở Đàng Ngoài. Trong thời kỳ đầu các chúa Nguyễn bổ nhiệm quan lại đều trên cơ sở lấy con em quý tộc và sự tiến cử của quan lại địa phương rồi bổ nhiệm. Nhưng do nhu cầu cần nhân tài cho bộ máy quan liêu các chúa Nguyễn đã từng bước xúc tiến việc học tập và thi cử. Tuy nhiên các chúa Nguyễn không mở trường công mà để tùy ý dân gian các địa phương tự mở trường tư chính quyền chỉ tổ chức các kỳ thi tuyển 1 . Thi cử Từ năm 1632 Nguyễn Phúc Nguyên thi hành chính sách duyệt tuyển 3 năm một lần tuyển nhỏ 6 năm một lần tuyển lớn. Các học trò ở huyện được lệnh đến trấn dinh khảo thí một ngày gọi là thi quận mùa xuân . Phép thi dùng 1 bài thơ 1 bài văn sách hạn trong 1 ngày làm xong. Lấy tri phủ Tri huyện làm sơ khảo Ký lục làm phúc khảo. Người trúng tuyển cho làm chức Nhiêu học và cho miễn thuế sai dư 5 năm. Ngoài ra còn tổ chức viết chữ Hán ai trúng được bổ làm việc ở 3 ty Xá sai Lệnh sử và Tướng thần lại. Năm 1646 chúa Nguyễn mở khoa thi Thu đầu tiên gọi là Thu vi hội thí Thi hội mùa thu . Từ đó định ra lệ thi 9 năm 1 lần chia làm 2 khoa Chính đồ tương tự như thi Hương thi Hội ở Đàng Ngoài - để lấy người thi đỗ ra làm quan và Hoa văn. Thi Chính đồ diễn ra trong 3 ngày Ngày đầu thi tứ lục Ngày thứ 2 thi thơ phú Ngày thứ 3 thi văn sách Người trúng tuyển chia 3 hạng Giáp gọi là Giám sinh bổ làm Tri phủ Ất gọi là Sinh đồ bổ làm Huấn đạo Bính cũng gọi là Sinh đồ tương đương với tú tài bổ làm Lễ sinh hoặc Nhiêu học. Thi Hoa văn cũng diễn ra trong 3 ngày mỗi ngày viết 1 bài thơ người trúng tuyển cũng chia 3 hạng bổ nhiệm làm việc ở 3 ty Xá .
